دیابت را این گونه کنترل کنید/چند وقت یکبار تست دیابت بدهیم؟

دیابت به‌ عنوان یکی از بیماری‌های مزمن غیرواگیر، طی دهه‌های اخیر به یک چالش جدی در حوزه سلامت عمومی تبدیل شده است. این بیماری متابولیک که ناشی از اختلال در تولید یا عملکرد انسولین می‌باشد، با افزایش غیرطبیعی سطح قند خون، سلامت میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را به خطر انداخته است. بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی، دیابت نه‌تنها چهارمین عامل اصلی مرگ‌ومیر جهانی محسوب می‌شود، بلکه تأثیرات مخربی بر کیفیت زندگی فردی و هزینه‌های اقتصادی نظام‌های بهداشتی و درمانی دارد. از دست دادن توانایی‌های جسمی، عوارض قلبی‌عروقی، نارسایی کلیوی، آسیب‌های چشمی، و عفونت‌های مکرر تنها بخشی از پیامدهای این بیماری پیچیده هستند که نشان از ضرورت شناخت و مدیریت دقیق آن دارد.

در راستای افزایش سطح آگاهی مردم از این بیماری خبرنگار ایسنا با خانم دکتر مریم زاهدی فوق تخصص غدد و متخصص داخلی گفت‌وگویی داشته است که در ادامه به آن می‌پردازیم.

ایسنا: دیابت چیست و در رابطه با آن توضیح دهید؟

دیابت یکی از شایع‌ترین اختلالات متابولیک است که با افزایش سطح قند خون شناخته می‌شود. این وضعیت که بدن قادر به سازگاری با آن نیست، می‌تواند منجر به بروز عوارض جدی در کوتاه‌مدت و بلندمدت شود.

دیابت دارای انواع مختلفی است که شایع‌ترین نوع دیابت، دیابت نوع ۲ است که حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد از کل موارد دیابت را شامل می‌شود. پس از آن، دیابت نوع ۱ قرار دارد که کمتر از ۵ درصد از موارد دیابت را تشکیل می‌دهد.

دیابت بارداری نیز یکی از زیرگروه‌های دیابت نوع ۲ است که در دوران بارداری رخ می‌دهد و در حدود هفت تا ۲۰ درصد از خانم‌های باردار مشاهده می‌شود. علاوه بر این، دیابت می‌تواند به علت برخی شرایط خاص مانند پیوند کبد یا کلیه و داروهای مورد استفاده در درمان بیماری‌هایی همچون ایدز بروز کند.

ایسنا: چه اشخاصی به دیابت مبتلا می‌شوند؟

افرادی که به سندرم متابولیک مبتلا هستند، معمولاً دچار چاقی، به‌ویژه چاقی شکمی، فشار خون بالا و چربی خون بالا هستند. این سندرم به‌طور عمده نتیجه سبک زندگی بی‌تحرک، کم تحرک، رژیم غذایی ناسالم و ژنتیک است. البته قابل تاکید است که سبک زندگی ناسالم می‌تواند نقش مهمی در بروز این ژن در افراد داشته باشد.

ایسنا: در رابطه با دیابت نوع یک و دو توضیح دهید.

دیابت نوع ۱ عمدتاً در کودکان و افراد جوان دیده می‌شود و در این نوع دیابت، ترشح انسولین از لوزالمعده به صفر می‌رسد.

در دیابت تیپ یک خود شخص در آن اثرگذار نیست چرا که یک نوع بیماری خود ایمنی محسوب می‌شود و برخلاف دیابت نوع ۲ با چاقی همراه نیست.

دیابت نوع ۲ که در آن انسولین ترشح می‌شود اما بدن به آن مقاومت نشان می‌دهد؛ عمدتاً در میانسالان و افراد چاق دیده می‌شود و خود شخص نقش مهمی را در بروز این بیماری و شدت آن ایفا می‌کند و شایع ترین نوع دیابت است که مداخلات در آن اثرگذار و سبب پیشگیری می‌شود.

این نوع دیابت تحت تأثیر عواملی مانند رژیم غذایی و سطح فعالیت بدنی است. دیابت نوع ۲ به‌ویژه در افرادی که دارای سابقه ژنتیکی دیابت هستند، شایع است. اگرچه ژنتیک نقش مهمی در بروز این بیماری دارد، اما تغییرات در سبک زندگی، مانند اصلاح رژیم غذایی و ورزش، می‌تواند تأثیر زیادی در پیشگیری و کنترل دیابت نوع ۲ داشته باشد. به همین دلیل، پیشگیری از دیابت نوع ۲ از اهمیت زیادی برخوردار است در دیابت تیپ دو بخش ژنتیک قابل کنترل نیست و بیماری منتقل می‌شود ولی این به آن معنی نیست که در درمان نیز کنترلی وجود نداشته باشد چرا که با آگاهی و کنترل صحیح شدت و عوارض آن را می‌شود کاهش داد.

ایسنا: دیابت چه علائمی دارد؟

هر نوع از دیابت ها می‌تواند علائمی داشته باشد؛ اعم از پرنوشی، پرادراری، کاهش وزن ناگهانی و بی‌دلیل اما بسیاری از افراد ممکن است به دیابت مبتلا باشند و هیچ علائمی نداشته باشند. افراد زیادی وجود دارند که به واسطه انجام آزمایشاتی در جهت بیماری های دیگر متوجه می‌شوند به دیابت مبتلا هستند. پس اگر فردی علامت ندارد به این معنی نیست که در معرض خطر ابتلا به دیابت نیست به همین دلیل، انجام آزمایشات دوره‌ای برای تشخیص زودهنگام دیابت ضروری است.

در کودکانی که چاق هستند یا دچار پرنوشی و پرادراری هستند، این آزمایشات باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین، در بزرگسالان نیز باید حداقل هر سه سال یک‌بار آزمایشات مربوطه انجام شود.

ایسنا: راه‌های پیشگیری از دیابت نوع ۲ توضیح دهید.

یکی از موثرترین راه‌های پیشگیری از دیابت نوع ۲، اصلاح سبک زندگی است که شامل رعایت رژیم غذایی سالم و انجام ورزش‌های منظم می‌شود. برای پیشگیری از این بیماری، مصرف کالری مناسب، خوردن میوه‌ها، سبزیجات، و محصولات کم‌چرب مانند شیر و ماست ضروری است. ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی سریع و شنا نیز بسیار مفید هستند.

ایسنا: آمار ابتلا بانوان و آقایان به دیابت متفاوت است؟

آمارهای مختلفی در جوامع مختلف دنیا در این حوزه ارائه شده است اما آمار صد درصد و دقیقی وجود ندارد.

طبق مطالعه ای که اخیرا پزشکان گلستانی در حوزه مبتلایان به دیابت در استان انجام داده‌اند در استان گلستان آمار ابتلا به دیابت در خانم های چاق بیشتر بوده است. 

ایسنا: دیابت چه عوارضی را با خود به همراه دارد؟

دیابت می‌تواند به دو دسته عوارض تقسیم شود عوارض حاد که شامل «کتواسیدوز دیابتی»، « کاهش قند خون »، «افزایش قند خون» و « سندروم هیپرگلیسمی هیپراسمولار» است که ناگهانی بروز می‌کنند و عوارض مزمن این عوارض شامل بیماری‌های کلیوی، قلبی‌عروقی، سکته مغزی و گرفتگی عروق محیطی است که می‌تواند منجر به اختلال خون‌رسانی در بافت‌ها شود. کنترل قند خون، چربی خون، فشار خون و وزن می‌تواند از این عوارض جلوگیری کند یا روند آن‌ها را کاهش دهد.

ایسنا: درمان انواع دیابت به چه صورت است؟

نکته قابل توجه در افراد دیابتی تحت نظر بودن دائم العمر این افراد زیر نظر پزشک مربوطه است.

درمان دیابت نوع دو شامل سه جزء اصلی اصلاح رژیم غذایی، ورزش و مصرف دارو است. داروها می‌توانند پیشرفت بیماری و بروز عوارض را به تأخیر بیندازند.

برای دیابت نوع یک تا کنون تنها درمان مؤثر، استفاده از انسولین است که به اندازه آب و اکسیژن برای بیمار حیاتی است.

ایسنا: چند توصیه دیابتی بیان کنید؟

افراد دیابتی باید در مراحل اولیه بروز این بیماری به پزشک مراجعه کنند تا با عوارض جدی آن روبرو نشوند اما اکثر بیماران آن را پشت گوش می‌اندازند و رعایت نمی‌کنند و زمانی به پزشک روی می‌آورند که دچار یکی از عوارض شده‌اند.

دیابت یک بیماری پیچیده است که هر بیمار شرایط درمانی خاص خود را دارد. هیچ نسخه‌ای برای همه بیماران یکسان نیست و درمان هر بیمار باید به‌صورت اختصاصی طراحی شود.

روش درمان یک شخص دیابتی مانند اثر انگشت برای آن شخص است و هیچوقت نباید افراد مبتلا به این بیماری روش‌های درمانشان را به یکدیگر پیشنهاد دهند.

ژنتیک تنها یک بخش از ابتلا به این بیماری است قسمت مهمتر از ژنتیک سبک زندگی افراد است. فرد مبتلا به دیابت نباید تصور کند ابتلای به این بیماری برای او پایان راه است چرا که با مراقبت‌های مناسب، یک فرد دیابتی می‌تواند زندگی سالم و با کیفیتی داشته باشد. در این مسیر، نقش خانواده بسیار مهم است. اعضای خانواده باید در کنار فرد دیابتی، سبک زندگی سالمی را پیش بگیرند و از مصرف غذاهای ناسالم خودداری کنند همچنین غذای سالم فقط برای افراد دیابتی نیست بلکه برای همه افراد توصیه می‌شود تا دچار گرفتاری به این بیماری و دیگر بیماری‌ها نشوند.

منبع: ایسنا