واکنش جنجالی اقتصاد ایران به پیروزی ترامپ | بوی تحریم های جدید به مشام می رسد!

خروج ترامپ از برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها بر اقتصاد ایران در اردیبهشت سال ۹۷ ، موجب شده تا نرخ رشد نقطه به نقطه نقدینگی از ۲۰ درصد به ۲۳ درصد در اسفند همین سال افزایش یابد. نرخ رشد نقطه به نقطه پولی نیز در این مدت افزایش ۵ واحد درصدی را تجربه کرده است.

این‌ها درحالی است که صرف ریاست جمهوری ترامپ تاثیری بر متغیرهای پولی نداشته و این تحریم و شوک‌ خروج از  برجام بوده که نقش اصلی را ایفا کرده و سوخت تورم فزاینده کشور را تامین کرده است. حال این شوک تحریمی توسط اوباما یا بایدن یا ترامپ اعمال شود، تفاوتی در اصل قضیه ندارد.

ریاست جمهوری مجدد ترامپ که در یک بهمن امسال آغاز می‌شود نیز به همین ترتیب است. یعنی ورود او احتمالا تاثیری روی متغیرهای پولی نخواهد گذاشت. اما اگر بنا باشد سیاست‌های دور اول خود شامل فشار حداکثری و شوک‌های گوناگون به اقتصاد ایران را در پی بگیرد احتمالا متغیرهای پولی مانند رشد پایه‌پولی و نقدینگی تحت تاثیر قرار گیرند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد، ورود ترامپ به کاخ سفید در دور اول بر روی تورم سالانه اثری نداشته است. اما تهدیدها و زمزمه‌های خروج از برجام و در نهایت خروج رسمی آمریکا منجر به افزایش شدید تورم شده است.

منظور از متغیرهای تورم ساز چیست؟

هر پولی که از بانک مرکزی به بیرون انتشار یابد و در جریان فعالیت‌های بانکی و خلق اعتبار قرار گیرد، پایه پولی یا پول پرقدرت نامیده می‌شود. به بیان دقیق‌تر زمانی که طرف منابع پایه پولی یعنی خالص ذخایر، بدهی دولت و بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی زیاد شود، پایه پولی افزایش یافته و در نتیجه نقدینگی زیاد شده و منجر به تورم می‌شود.

نقدینگی از جمع پول و شبه پول به دست می‌آید. اسکناس و مسکوک در دست مردم پول نامیده می‌شود. شبه پول نیز به سپرده‌های بانکی گفته می‌شود که قابلیت نقد شدن بالایی دارند.

بعد از برجام چه شد؟

توافق برجام در تیرماه ۹۴ منعقد شد. در اثر این توافق تحریم‌های اقتصادی علیه ایران کاهش یافتند. روند پایه پولی به این دلیل نزولی شد. به طوری که در تیر ۹۴ رشد نقطه به نقطه پایه پولی معادل ۲۳ درصد ثبت شده که در دی ۹۵ به ۱۷ درصد کاهش یافته است. اما نرخ رشد نقطه به نقطه نقدینگی در این مدت افزایش یافته و از ۲۳ درصد به ۲۶ درصد رسیده است. باید توجه داشت رشد نقدینگی در این مدت با رشد اقتصادی همراه بود و از همین‌رو منجر به تورم بالایی نشده است.

رشد اقتصادی ایران در سال ابتدایی ریاست جمهوری دور اول ترامپ، چندان تاثیر نپذیرفته است. با این‌حال تهدیدات ترامپ مبنی بر خروج از برجام و در نهایت بازگشت تحریم‌ها منجر به سقوط رشد اقتصادی شده است.

تاثیر ریاست جمهوری دور اول ترامپ بر متغیرهای پولی

دور اول ریاست جمهوری دونالد ترامپ رسما در دی ۹۵ آغاز شد. تا یک سال پس از ورود او به کاخ سفید روند نقطه به نقطه پایه پولی و نقدینگی نزولی بوده است. نرخ رشد پایه پولی در دی ۹۵ ، ۱۷ درصد محاسبه شده که تا دی ۹۶ کمی پایین‌تر آمده و به ۱۷ درصد رسیده است. نرخ رشد نقدینگی نیز در این مدت از ۲۶ درصد به ۲۲ درصد رسیده است.

در مقابل خروج دولت آمریکا از برجام و شوک وارده به اقتصاد کشور در اردیبهشت ۹۷ موجب شد که نرخ رشد نقطه به نقطه هر دو متغیر پایه پولی و نقدینگی افزایشی شود که طبعا به تورم‌های بالا در آن زمان منجر شده است. نرخ رشد پایه پولی در اردیبهشت ۹۷ برابر با ۱۹ بوده که تا آخر همین سال به ۲۴ درصد افزایش یافته است. نرخ رشد نقدینگی نیز در این مدت از ۲۰ درصد به ۲۳ درصد رسیده است.

این امر در نتیجه شوک انتظارات تورمی ناشی از خروج ترامپ از برجام رخ داده است.