رفلاکس معده چیست؟ + مراحل پیشگیری و درمان رفلاکس

به گزارش خبرنگار رکنا، رفلاکس معده یا بازگشت اسید به مری، وضعیتی است که در آن محتویات معده (مانند اسید معده و غذا) به سمت مری بر می گردند. این اتفاق زمانی رخ می دهد که دریچه‌ای عضلانی در انتهای مری که مانع از بازگشت محتویات معده می شود، به درستی کار نکند.

علل اصلی رفلاکس معده

رفلاکس معده زمانی رخ می‌دهد که محتویات معده (مانند اسید و غذا) به سمت مری باز می‌گردند. این اتفاق معمولاً به دلیل ضعف یا اختلال در عملکرد دریچه‌ای عضلانی در انتهای مری رخ می‌دهد که از بازگشت این محتویات جلوگیری می‌کند.

علل اصلی رفلاکس معده عبارتند از:

ضعف عضله اسفنکتر تحتانی مری (LES): این عضله مانند یک دریچه عمل می‌کند و در صورت ضعف، نمی‌تواند از بازگشت اسید به مری جلوگیری کند.

افزایش فشار داخل شکمی: چاقی، بارداری، پوشیدن لباس‌های تنگ، خم شدن بیش از حد و بلند کردن اجسام سنگین می‌تواند فشار داخل شکم را افزایش داده و به رفلاکس کمک کند.

فتق هیاتال: در این حالت، بخشی از معده از طریق دیافراگم به داخل قفسه سینه حرکت می‌کند که می‌تواند به رفلاکس منجر شود.

تخلیه دیرهنگام معده: برخی غذاها و داروها می‌توانند تخلیه معده را کند کرده و خطر رفلاکس را افزایش دهند.

مصرف برخی داروها: برخی داروها مانند آسپرین، ایبوپروفن، برخی آنتی‌بیوتیک‌ها و برخی داروهای قلبی می‌توانند خطر رفلاکس را افزایش دهند.

سیگار کشیدن: نیکوتین موجود در سیگار می‌تواند تولید اسید معده را افزایش داده و عضله اسفنکتر تحتانی مری را شل کند.

استرس: استرس می‌تواند بر عملکرد دستگاه گوارش تأثیر گذاشته و خطر رفلاکس را افزایش دهد.

حساسیت به برخی غذاها: برخی غذاها مانند غذاهای چرب، تند، سرخ شده، کافئین، الکل، شکلات، مرکبات و پیاز می‌توانند علائم رفلاکس را تشدید کنند.

علائم رایج رفلاکس معده

رفلاکس معده زمانی رخ می‌دهد که محتویات معده (مانند اسید و غذا) به سمت مری باز می‌گردند. این اتفاق معمولا به دلیل ضعف یا اختلال در عملکرد دریچه‌ای عضلانی در انتهای مری رخ می‌دهد که از بازگشت این محتویات جلوگیری می‌کند.

علائم رفلاکس معده در کودکان و بزرگسالان

رفلاکس معده در کودکان و بزرگسالان می‌تواند علائم مشترکی داشته باشد، اما برخی علائم ممکن است در هر گروه سنی متفاوت باشد. در زیر، علائم رایج رفلاکس معده در کودکان و بزرگسالان به صورت جداگانه در جدول آورده شده است:

علائم رفلاکس معده در کودکان

عواملی که باعث تشدید علائم رفلاکس معده می شوند

رفلاکس معده، زمانی رخ می‌دهد که محتویات معده به سمت مری باز می‌گردد.

برخی عوامل می‌توانند این وضعیت را تشدید کرده و علائم را بدتر کنند.

در ادامه به برخی از مهم‌ترین این عوامل اشاره می‌کنیم:

عادات غذایی

مصرف غذاهای چرب، تند و سرخ شده: این غذاها باعث افزایش تولید اسید معده شده و فشار بیشتری بر روی اسفنکتر تحتانی مری وارد می‌کنند.

مصرف غذاهای اسیدی: میوه‌هایی مانند مرکبات، گوجه‌فرنگی و برخی نوشیدنی‌ها می‌توانند اسید معده را تحریک کنند.

مصرف کافئین و الکل: این مواد باعث شل شدن عضلات اسفنکتر شده و خطر رفلاکس را افزایش می‌دهند.

مصرف شکلات: شکلات حاوی ترکیباتی است که می‌تواند اسفنکتر تحتانی مری را شل کند.

مصرف غذاهای پر حجم: پرخوری باعث افزایش فشار داخل شکم شده و خطر رفلاکس را افزایش می‌دهد.

خوردن وعده‌های غذایی سنگین نزدیک به زمان خواب: این کار باعث می‌شود که اسید معده در هنگام خواب به راحتی به مری بازگردد.

عادات سبک زندگی

سیگار کشیدن: نیکوتین موجود در سیگار باعث کاهش فشار اسفنکتر تحتانی مری شده و تولید اسید معده را افزایش می‌دهد.

چاقی و اضافه وزن: افزایش فشار داخل شکم به دلیل چاقی، خطر رفلاکس را افزایش می‌دهد.

استرس: استرس می‌تواند بر روی عملکرد سیستم گوارش تأثیر گذاشته و خطر رفلاکس را افزایش دهد.

پوشیدن لباس‌های تنگ: لباس‌های تنگ باعث افزایش فشار داخل شکم شده و خطر رفلاکس را افزایش می‌دهند.

خم شدن و بلند کردن اجسام سنگین: این فعالیت‌ها باعث افزایش فشار داخل شکم شده و خطر رفلاکس را افزایش می‌دهند.

داروها

برخی داروهای مسکن: مانند آسپرین و ایبوپروفن

برخی داروهای قلبی: مانند کانال کلسیم بلاکرها

برخی داروهای آرام‌بخش: مانند بنزودیازپین‌ها

سایر عوامل

بارداری: تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند باعث شل شدن عضلات اسفنکتر شده و خطر رفلاکس را افزایش دهد.

فتق هیاتال: در این بیماری، بخشی از معده از طریق دیافراگم به داخل قفسه سینه حرکت می‌کند که می‌تواند به رفلاکس منجر شود.

مواد غذایی مناسب و غیرمناسب برای کاهش رفلاکس معده

رفلاکس معده زمانی رخ می‌دهد که اسید معده به مری بازگردد و باعث سوزش سر دل و سایر علائم ناخوشایند شود. انتخاب مواد غذایی مناسب می‌تواند به کاهش علائم رفلاکس کمک کند.

در ادامه به برخی از این مواد غذایی اشاره می شود:

مواد غذایی مفید برای رفلاکس معده

غذاهای فیبردار:

غلات سبوس‌دار مانند جو دوسر، برنج قهوه‌ای

سبزیجات ریشه‌ای مانند سیب‌زمینی شیرین، هویج، چغندر

سبزیجات برگ سبز مانند کلم بروکلی، اسفناج

میوه‌هایی مانند سیب، موز، گلابی

آجیل‌ها و دانه‌ها

لوبیا و حبوبات

گوشت‌های بدون چربی:

مرغ، بوقلمون، ماهی

لبنیات کم‌چرب:

شیر و ماست کم‌چرب

تخم مرغ:

به خصوص سفیده تخم مرغ

زنجبیل:

دارای خواص ضد التهابی و ضد تهوع است.

روغن‌های گیاهی:

روغن زیتون، روغن کانولا

آب فراوان:

به رقیق شدن اسید معده کمک می‌کند.

چرا این مواد غذایی مفید هستند؟

فیبر: فیبر به هضم غذا کمک کرده و از یبوست جلوگیری می‌کند. همچنین احساس سیری ایجاد کرده و از پرخوری جلوگیری می‌کند.

پروتئین: پروتئین به احساس سیری کمک کرده و هضم را بهبود می‌بخشد.

کلسیم: کلسیم به بهبود عملکرد اسفنکتر تحتانی مری کمک می‌کند.

زنجبیل: زنجبیل به کاهش التهاب و تهوع کمک می‌کند.

آب: آب به رقیق شدن اسید معده و بهبود هضم کمک می‌کند.

چه غذاهایی را باید محدود کرد؟

غذاهای چرب و سرخ شده: این غذاها تولید اسید معده را افزایش می‌دهند.

غذاهای تند و ادویه‌دار: این غذاها می‌توانند به مری آسیب برسانند.

کافئین و الکل: این مواد باعث شل شدن عضلات اسفنکتر شده و خطر رفلاکس را افزایش می‌دهند.

شکلات: شکلات حاوی ترکیباتی است که می‌تواند اسفنکتر تحتانی مری را شل کند.

مرکبات: مرکبات اسیدی بوده و می‌توانند رفلاکس را تشدید کنند.

گوجه فرنگی: گوجه فرنگی اسیدی بوده و می‌تواند رفلاکس را تشدید کند.

پیاز: پیاز می‌تواند تولید اسید معده را افزایش دهد.

نعناع: نعناع می‌تواند عضلات اسفنکتر را شل کند.

نکات مهم

هر فردی ممکن است به غذاهای مختلف واکنش متفاوتی نشان دهد. بهتر است یک دفترچه غذایی داشته باشید و غذاهایی که باعث تشدید علائم می‌شوند را شناسایی کنید.

به آرامی غذا بخورید و خوب بجوید.

از پرخوری خودداری کنید.

بعد از غذا دراز نکشید.

به اندازه کافی آب بنوشید.

وزن خود را کنترل کنید.

با پزشک خود مشورت کنید.

عوارض رفلاکس معده

رفلاکس معده اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد.

در ادامه به برخی از مهم‌ترین عوارض این بیماری اشاره می‌کنیم:

عوارض کوتاه مدت

سوزش سر دل مکرر و شدید: این حالت می‌تواند به فعالیت‌های روزمره فرد آسیب برساند.

سرفه خشک: به دلیل تحریک مری توسط اسید معده.

گلودرد و گرفتگی صدا: اسید معده می‌تواند به حنجره آسیب برساند.

مشکل در بلع: التهاب مری می‌تواند بلع را دشوار کند.

تهوع و استفراغ: به دلیل تحریک معده و مری.

عوارض بلند مدت

اسوفاژیت: التهاب مری به دلیل تماس مکرر با اسید معده.

بارت مری: تغییر بافت مری به دلیل آسیب طولانی مدت اسید.

تنگی مری: باریک شدن مری به دلیل التهاب و زخم.

زخم مری: زخم‌های باز در پوشش داخلی مری.

سوراخ شدن مری: در موارد بسیار شدید، اسید معده می‌تواند مری را سوراخ کند.

آسم: رفلاکس معده می‌تواند علائم آسم را تشدید کند.

سرطان مری: در موارد بسیار نادر و در طولانی مدت، رفلاکس معده می‌تواند به سرطان مری منجر شود.

عوارض دیگر

اختلال خواب: سوزش سر دل و سایر علائم رفلاکس می‌توانند خواب را مختل کنند.

کاهش وزن ناخواسته: مشکل در بلع و کاهش اشتها می‌توانند به کاهش وزن منجر شوند.

مشکلات دندان: اسید معده می‌تواند به مینای دندان آسیب برساند.

راه‌های درمان رفلاکس معده

رفلاکس معده، مشکلی شایع است که با تغییر سبک زندگی و دارو درمانی قابل کنترل است. در ادامه به برخی از روش‌های درمان این بیماری اشاره می‌شود:

تغییرات سبک زندگی

تغذیه سالم:

پرهیز از غذاهای چرب، تند، اسیدی، کافئین، الکل و غذاهای پر حجم

مصرف غذاهای فیبردار، میوه‌ها و سبزیجات

جویدن آرام غذا و تقسیم وعده‌های غذایی به وعده‌های کوچک‌تر

کاهش وزن: چاقی یکی از عوامل تشدید کننده رفلاکس معده است.

تنظیم زمان خواب: حداقل 3 ساعت قبل از خواب از خوردن غذا خودداری کنید.

بالا بردن سر تخت: حدود 15-20 سانتی‌متر می‌تواند به کاهش رفلاکس کمک کند.

کاهش استرس: استرس می‌تواند علائم رفلاکس را تشدید کند.

ترک سیگار: سیگار باعث شل شدن عضله اسفنکتر تحتانی مری می‌شود.

داروها

آنتی‌اسیدها: این داروها اسید معده را خنثی می‌کنند.

مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI): این داروها تولید اسید معده را کاهش می‌دهند.

بلوکرهای H2: این داروها نیز تولید اسید معده را کاهش می‌دهند.

پروکینتیک‌ها: این داروها حرکت غذا را در دستگاه گوارش بهبود می‌بخشند.

جراحی

در مواردی که درمان‌های دارویی و تغییر سبک زندگی موثر نباشند، ممکن است جراحی توصیه شود. رایج‌ترین نوع جراحی برای درمان رفلاکس معده، عمل فوندوپلی است.

توجه: این اطلاعات تنها جنبه اطلاع‌رسانی دارد و نباید به جای توصیه پزشک تلقی شود. برای تشخیص دقیق و درمان مناسب، حتما به پزشک مراجعه کنید.

عوامل موثر در انتخاب روش درمان:

شدت علائم

مدت زمان بیماری

وجود بیماری‌های زمینه‌ای

پاسخ به درمان‌های اولیه

بهترین زمان مصرف داروهای رفلاکس معده

زمان دقیق مصرف داروهای رفلاکس معده به نوع دارویی که مصرف می‌کنید بستگی دارد. هر دارویی دستورالعمل مصرف خاص خود را دارد که باید به دقت رعایت شود. با این حال، به طور کلی می‌توان گفت که بهترین زمان مصرف این داروها قبل از غذا است.

چرا قبل از غذا؟

کاهش تولید اسید: بسیاری از داروهای رفلاکس معده با کاهش تولید اسید در معده عمل می‌کنند. مصرف این داروها قبل از غذا باعث می‌شود که در زمان هضم غذا و ترشح اسید، دارو اثر خود را به بهترین شکل نشان دهد.

جذب بهتر دارو: برخی از داروها برای جذب بهتر نیاز به محیط اسیدی ضعیف دارند. مصرف آن‌ها قبل از غذا می‌تواند به جذب بهتر دارو کمک کند.

عوامل موثر بر زمان مصرف دارو:

نوع دارو: همانطور که گفته شد، هر دارویی دستورالعمل مصرف خاص خود را دارد.

شدت بیماری: در برخی موارد، پزشک ممکن است مصرف چندین دارو با هم را تجویز کند که هر کدام زمان مصرف متفاوتی دارند.

سایر بیماری‌ها و داروها: مصرف همزمان سایر داروها یا داشتن بیماری‌های زمینه‌ای ممکن است بر زمان مصرف داروهای رفلاکس معده تاثیر بگذارد.

توصیه‌های مهم:

حتما دستورالعمل مصرف دارو را به دقت بخوانید: هرگز بدون مشورت با پزشک یا داروساز، دوز یا زمان مصرف دارو را تغییر ندهید.

دارو را با آب فراوان مصرف کنید: مصرف دارو با آب فراوان به جذب بهتر آن کمک می‌کند.

در صورت فراموش کردن یک نوبت مصرف دارو: به محض یادآوری، دارو را مصرف کنید. اما اگر زمان نوبت بعدی مصرف دارو نزدیک است، از مصرف دوز فراموش شده خودداری کرده و دوز بعدی را در زمان معمول مصرف کنید.

هرگز دوز دارو را دوبرابر نکنید.

اگر در مورد زمان مصرف داروهای رفلاکس معده خود سوالی دارید، حتما با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

نکات تکمیلی:

داروهای ضد اسید: این داروها معمولا پس از غذا یا هنگام بروز علائم مصرف می‌شوند.

مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI): این داروها معمولا یکبار در روز و قبل از صبحانه مصرف می‌شوند.

بلوکرهای H2: این داروها نیز معمولا قبل از غذا یا قبل از خواب مصرف می‌شوند.

عوارض جانبی داروهای رفلاکس معده

داروهای رفلاکس معده به طور کلی برای کاهش تولید اسید معده و تسکین علائم استفاده می‌شوند. با این حال، مانند هر داروی دیگری، این داروها نیز ممکن است عوارض جانبی داشته باشند.

شایع‌ترین عوارض جانبی داروهای رفلاکس معده عبارتند از:

سر درد: یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی این داروها است.

اسهال یا یبوست: برخی افراد ممکن است به اسهال یا یبوست دچار شوند.

درد شکم: درد شکم نیز ممکن است در برخی افراد رخ دهد.

حالت تهوع: حالت تهوع یکی دیگر از عوارض جانبی شایع این داروها است.

گاز و نفخ: افزایش گاز و نفخ در دستگاه گوارش ممکن است رخ دهد.

طعم فلزی در دهان: برخی افراد ممکن است طعم فلزی در دهان خود احساس کنند.

عوارض جانبی کمتر شایع اما جدی‌تر عبارتند از:

آلرژی: واکنش‌های آلرژیک به داروهای رفلاکس معده ممکن است رخ دهد و علائمی مانند کهیر، تورم صورت و مشکل در تنفس را ایجاد کند.

افزایش خطر شکستگی استخوان: مصرف طولانی مدت برخی از داروهای رفلاکس معده ممکن است خطر شکستگی استخوان را افزایش دهد.

عفونت‌های دستگاه گوارش: در برخی موارد، مصرف این داروها ممکن است خطر ابتلا به عفونت‌های دستگاه گوارش را افزایش دهد.

ورزش‌های مناسب برای افراد مبتلا به رفلاکس معده

ورزش کردن برای همه، از جمله افرادی که به رفلاکس معده مبتلا هستند، بسیار مهم است. اما انتخاب نوع ورزش مناسب، می‌تواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

ورزش‌هایی که توصیه می‌شود:

ورزش‌های هوازی با شدت کم: این نوع ورزش‌ها به تقویت قلب و عروق کمک کرده و باعث کاهش وزن می‌شوند که هر دو برای کنترل رفلاکس معده مفید هستند. برخی از این ورزش‌ها عبارتند از:

پیاده‌روی سریع

دوچرخه‌سواری

شنا

یوگا

پیلاتس

ورزش‌های آبی آرام

ورزش‌های قدرتی با شدت کم: این ورزش‌ها به تقویت عضلات کمک کرده و به بهبود وضعیت بدنی کمک می‌کنند. اما باید با احتیاط انجام شوند و از بلند کردن وزنه‌های سنگین خودداری شود.

ورزش هایی که باید از آنها اجتناب کرد:

ورزش‌های پر شدت: ورزش‌هایی مانند دویدن سرعت، پریدن، وزنه‌برداری سنگین و ورزش‌های تماسی می‌توانند فشار زیادی به شکم وارد کرده و باعث تشدید علائم رفلاکس شوند.

ورزش‌هایی که باعث خم شدن به جلو می‌شوند: ورزش‌هایی مانند دراز و نشست و کرانچ می‌توانند باعث برگشت اسید معده به مری شوند.

نکات مهم:

زمان ورزش: بهتر است حداقل ۲ ساعت بعد از غذا ورزش کنید.

شدت ورزش: شدت ورزش را به تدریج افزایش دهید و به بدنتان زمان دهید تا به ورزش عادت کند.

وضعیت بدن: هنگام ورزش، وضعیت بدنتان صاف باشد و از خم شدن به جلو خودداری کنید.

لباس مناسب: لباس‌های گشاد و راحت بپوشید.

تغذیه: قبل از ورزش، یک وعده غذایی سبک میل کنید.

مزایای ورزش برای افراد مبتلا به رفلاکس معده:

کاهش وزن

تقویت عضلات شکمی

کاهش استرس

بهبود عملکرد دستگاه گوارش

افزایش انرژی