شربت لاکتولوز چیست؟

به گزارش خبرنگار رکنا،  شربت لاکتولوز (Lactulose) یک ملین اسمزی است که برای درمان یبوست و همچنین در برخی موارد خاص برای کاهش سطح آمونیاک در خون (مانند بیماران مبتلا به انسفالوپاتی کبدی) استفاده می‌شود.

شربت لاکتوز (Lactose) معمولاً به عنوان یک ترکیب غذایی شناخته می‌شود و تفاوت‌هایی با لاکتولوز (Lactulose) دارد. اگر منظور شما لاکتوز است، این قند طبیعی در شیر و فرآورده‌های لبنی یافت می‌شود و عملکرد مستقیم دارویی ندارد. اما اگر منظور شما لاکتولوز است، نحوه عملکرد آن به شرح زیر است:

نحوه عملکرد لاکتولوز

ملین اسمزی در یبوست

لاکتولوز یک دی‌ساکارید مصنوعی است که در روده کوچک جذب نمی‌شود. این ماده به روده بزرگ می‌رسد، جایی که توسط باکتری‌های روده تجزیه می‌شود و به اسیدهای آلی مانند لاکتیک اسید و استیک اسید تبدیل می‌شود.

این اسیدها باعث افزایش اسمزی آب به داخل روده بزرگ می‌شوند، که حجم و رطوبت مدفوع را افزایش داده و دفع را تسهیل می‌کند.

کاهش آمونیاک در انسفالوپاتی کبدی

لاکتولوز محیط روده را اسیدی می‌کند، که باعث کاهش جذب آمونیاک از روده به خون می‌شود.

آمونیاک (NH₃) در محیط اسیدی به فرم یون آمونیوم (NH₄⁺) تبدیل می‌شود که قابل جذب از دیواره روده نیست و از طریق مدفوع دفع می‌شود.

تفاوت با لاکتوز

لاکتوز یک قند طبیعی است که در شیر یافت می‌شود و توسط آنزیم لاکتاز در روده کوچک تجزیه و جذب می‌شود.

لاکتولوز یک قند مصنوعی است که در بدن تجزیه نمی‌شود و به طور خاص برای کاربردهای دارویی مانند درمان یبوست یا انسفالوپاتی کبدی استفاده می‌شود.

موارد مصرف شربت لاکتولوز

یبوست مزمن یا حاد

برای رفع یبوست در افرادی که به دلایل مختلف (مانند رژیم غذایی کم‌فیبر، کم‌آبی بدن یا مصرف برخی داروها) دچار مشکل در دفع مدفوع هستند.

لاکتولوز با افزایش حجم آب در مدفوع، دفع را آسان‌تر می‌کند.

انسفالوپاتی کبدی (Hepatic Encephalopathy)

برای کاهش سطح آمونیاک در خون در بیماران مبتلا به بیماری‌های شدید کبدی مانند سیروز کبدی.

این بیماری می‌تواند باعث تجمع آمونیاک در خون و بروز علائمی مانند گیجی، خواب‌آلودگی، اختلال در تمرکز و حتی کما شود. لاکتولوز با کاهش آمونیاک، به بهبود علائم کمک می‌کند.

درمان پیشگیرانه انسفالوپاتی کبدی

به عنوان پیشگیری از بازگشت علائم انسفالوپاتی کبدی در بیمارانی که سابقه این بیماری را داشته‌اند.

موارد غیرمستقیم

در موارد خاص، برای بهبود عملکرد روده در بیماران مبتلا به مشکلات گوارشی مانند سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) نیز ممکن است توصیه شود.

نکات مهم

این دارو فقط با تجویز پزشک و در موارد مشخص باید استفاده شود.

در موارد یبوست ساده یا گاه‌به‌گاه، از مصرف بی‌رویه یا بدون نظارت خودداری کنید.

نحوه مصرف شربت لاکتولوز

دوز مصرفی شربت لاکتولوز بسته به بیماری و شرایط بیمار متفاوت است.

پزشک باید دوز مناسب را تعیین کند، اما به طور کلی می‌توان نحوه مصرف را به این شکل دسته‌بندی کرد:

1. درمان یبوست

دوز شروع:

بزرگسالان: 15 تا 30 میلی‌لیتر در روز (1 تا 2 قاشق غذاخوری).

کودکان 7 تا 14 سال: 15 میلی‌لیتر در روز.

کودکان 1 تا 6 سال: 5 تا 10 میلی‌لیتر در روز.

نوزادان زیر 1 سال: 2.5 میلی‌لیتر در روز.

نگهداری:

ممکن است بعد از چند روز، دوز کاهش یابد و به 10 تا 20 میلی‌لیتر در روز برسد.

روش مصرف:

شربت را می‌توان با آب یا آب‌میوه مخلوط و سپس مصرف کرد.

معمولاً یک‌بار در روز (صبح) یا در دو دوز تقسیم‌شده مصرف می‌شود.

2. درمان انسفالوپاتی کبدی

دوز شروع:

بزرگسالان: 30 تا 45 میلی‌لیتر، 3 تا 4 بار در روز.

هدف:

تنظیم تعداد دفعات دفع مدفوع به 2 تا 3 بار در روز.

روش مصرف:

شربت را همراه یا بعد از غذا مصرف کنید.

مایعات کافی (مانند آب) بنوشید.

نکات مهم

زمان مصرف: بهتر است شربت را در زمان‌های مشخص (مثلاً صبح یا بعد از غذا) مصرف کنید تا تأثیر بهتری داشته باشد.

مدت زمان تأثیر: ممکن است 24 تا 48 ساعت طول بکشد تا اثر ملینی دارو ظاهر شود.

مایعات: مصرف مایعات کافی در طول درمان اهمیت زیادی دارد.

دوز فراموش‌شده: اگر یک دوز را فراموش کردید، به محض یادآوری مصرف کنید، مگر اینکه نزدیک به زمان دوز بعدی باشد.

عوارض جانبی: در صورت بروز اسهال یا دل‌درد شدید، مصرف را قطع کرده و با پزشک تماس بگیرید.

مصرف طولانی‌مدت: از مصرف طولانی‌مدت بدون مشورت پزشک خودداری کنید.

توضیحات کامل درباره فراموشی دوز شربت لاکتولوز

فراموشی دوز دارو یکی از مسائل رایجی است که ممکن است هنگام مصرف دارو پیش بیاید. شربت لاکتولوز نیز از این قاعده مستثنی نیست.

در صورت فراموشی یک دوز، باید به نکات زیر توجه کنید تا اثربخشی دارو حفظ شده و از عوارض احتمالی جلوگیری شود:

1. اگر به تازگی متوجه فراموشی شده‌اید

اگر مدت کوتاهی از زمان مصرف دوز گذشته است (کمتر از چند ساعت)، به محض یادآوری دوز فراموش‌شده را مصرف کنید.

این کار باعث می‌شود که درمان شما همچنان مؤثر باشد.

2. اگر نزدیک به دوز بعدی هستید

اگر زمان دوز بعدی نزدیک است (مثلاً چند ساعت باقی مانده)، دوز فراموش‌شده را رد کنید و فقط دوز بعدی را در زمان خودش مصرف کنید.

دوز دوبرابر مصرف نکنید. این کار ممکن است منجر به اسهال شدید، دل‌درد یا دیگر عوارض شود.

3. اگر چندین دوز را فراموش کرده‌اید

در این شرایط، درمان ممکن است اثربخشی لازم را نداشته باشد. بهتر است فوراً با پزشک یا داروساز مشورت کنید تا برنامه درمانی جدیدی برای شما تنظیم شود.

توصیه‌هایی برای پیشگیری از فراموشی دوز

یادآورهای دیجیتال:

از گوشی یا ساعت خود برای تنظیم زنگ هشدار در زمان مصرف دارو استفاده کنید.

روتین روزانه:

شربت را در زمان مشخصی از روز (مثلاً بعد از صبحانه) مصرف کنید تا به بخشی از عادت روزانه شما تبدیل شود.

یادداشت کردن:

در دفترچه یا اپلیکیشن‌های مدیریت دارو، زمان‌های مصرف دارو را یادداشت کنید.

مشورت با همراهان:

اگر نیاز دارید، از اعضای خانواده یا دوستان بخواهید شما را یادآوری کنند.

عوارض احتمالی ناشی از فراموشی مکرر دوز:

در یبوست: ممکن است بهبودی به تأخیر بیفتد و یبوست شما شدیدتر شود.

در انسفالوپاتی کبدی: اگر شربت را مرتب مصرف نکنید، سطح آمونیاک در خون افزایش می‌یابد که می‌تواند علائم خطرناکی مانند سردرگمی، خواب‌آلودگی یا حتی تشدید انسفالوپاتی را ایجاد کند.

اقدام در شرایط اضطراری:

اگر فراموشی دوز باعث ایجاد علائم شدید مانند گیجی یا عدم توانایی دفع شد، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

عوارض جانبی شربت لاکتولوز

شربت لاکتولوز معمولا به خوبی تحمل می‌شود، اما مانند هر دارویی ممکن است برخی عوارض جانبی داشته باشد.

این عوارض ممکن است در ابتدای مصرف ظاهر شوند و با گذشت زمان کاهش یابند.

عوارض شایع

نفخ شکم:

به دلیل تخمیر لاکتولوز توسط باکتری‌های روده.

دل‌درد یا کرامپ شکمی:

به دلیل افزایش حرکت روده‌ها.

اسهال:

معمولاً در صورت مصرف بیش از حد شربت رخ می‌دهد.

تهوع یا استفراغ:

ممکن است برخی افراد دچار احساس ناخوشایند گوارشی شوند.

عوارض کمتر شایع

عدم تعادل الکترولیت‌ها:

در صورت مصرف طولانی‌مدت یا اسهال مداوم، ممکن است سدیم یا پتاسیم بدن کاهش یابد.

کم‌آبی بدن:

اگر اسهال شدید باشد و مایعات کافی مصرف نشود.

موارد نادر اما جدی

واکنش‌های آلرژیک:

علائمی مانند خارش، کهیر، ورم صورت یا زبان و مشکلات تنفسی ممکن است نشان‌دهنده واکنش حساسیتی باشند (بسیار نادر است).

مشکلات شدید معده:

در صورت دل‌درد شدید یا بروز خون در مدفوع، مصرف دارو باید قطع شود و فوراً به پزشک مراجعه شود.

راهکارهای مدیریت عوارض:

نفخ یا دل‌درد: دوز مصرفی را کاهش داده و به تدریج افزایش دهید.

اسهال: اگر اسهال شدید شد، مصرف دارو را متوقف کرده و با پزشک مشورت کنید.

مایعات کافی: برای پیشگیری از کم‌آبی بدن و تعادل الکترولیت‌ها، مایعات فراوان بنوشید.

مشورت با پزشک: اگر عوارض بهبود نیافت یا شدید بود، پزشک را مطلع کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر عوارض شدید یا غیرعادی (مانند اسهال مداوم، ضعف، ضربان قلب نامنظم یا علائم حساسیت) ظاهر شدند.

در صورت بروز نشانه‌های کم‌آبی مانند خشکی دهان، کاهش ادرار یا سرگیجه.

نکته نهایی:

عوارض شربت لاکتولوز معمولاً خفیف و موقتی هستند. مصرف مطابق دستور پزشک و رعایت دوز مناسب، خطر بروز این عوارض را به حداقل می‌رساند.

تداخلات دارویی شربت لاکتولوز

شربت لاکتولوز ممکن است با برخی داروها یا شرایط خاص تداخل داشته باشد.

این تداخلات می‌توانند اثربخشی دارو را کاهش دهند یا عوارض جانبی آن را افزایش دهند.

در ادامه، مهم‌ترین تداخلات دارویی لاکتولوز آورده شده است.

1. داروهایی که pH روده را تغییر می‌دهند:

نمونه‌ها: آنتی‌اسیدها (مانند هیدروکسید آلومینیوم و منیزیم).

اثر: ممکن است اثربخشی لاکتولوز کاهش یابد، زیرا برای فعال شدن به اسیدیته خاصی در روده نیاز دارد.

راهکار: از مصرف هم‌زمان این داروها خودداری کنید یا با پزشک مشورت کنید.

2. داروهای کاهش پتاسیم خون:

نمونه‌ها: دیورتیک‌ها (مانند فوروزماید)، کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزون)، آمفوتریسین B.

اثر: خطر کاهش بیش از حد پتاسیم خون (هیپوکالمی) افزایش می‌یابد.

راهکار: سطح پتاسیم خون را به طور منظم بررسی کنید.

3. داروهای ضدعفونت باکتریایی:

نمونه‌ها: آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف (مانند نئومایسین).

اثر: ممکن است اثر لاکتولوز در کاهش سطح آمونیاک خون کاهش یابد، زیرا باکتری‌های روده برای عملکرد آن ضروری هستند.

راهکار: در صورت نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک، با پزشک مشورت کنید.

4. داروهای انسولین:

اثر: در بیماران دیابتی، شربت لاکتولوز ممکن است سطح قند خون را تغییر دهد.

راهکار: سطح قند خون را مرتب کنترل کنید و در صورت نیاز، دوز انسولین را تنظیم کنید.

5. داروهای مسهل دیگر:

اثر: مصرف هم‌زمان ممکن است باعث اسهال شدید و عدم تعادل الکترولیت‌ها شود.

راهکار: از ترکیب این داروها خودداری کنید، مگر با تجویز پزشک.

نکات مهم:

مشورت با پزشک: همیشه لیست کامل داروهای مصرفی خود را به پزشک ارائه دهید، به‌ویژه اگر داروهای دیگر برای مشکلات گوارشی، کبدی یا دیابت مصرف می‌کنید.

فاصله زمانی: در صورت نیاز به مصرف آنتی‌اسید یا آنتی‌بیوتیک، بین مصرف آن‌ها و شربت لاکتولوز حداقل 2 ساعت فاصله بیندازید.

بررسی دوره‌ای: در صورت مصرف طولانی‌مدت یا وجود بیماری‌های زمینه‌ای (مانند دیابت یا مشکلات کلیوی)، وضعیت الکترولیت‌ها و سلامت عمومی را بررسی کنید.