همشهری آنلاین - سیدسروش طباطبایی‌پور: تهران؛ این شهر دوست‌دار کتاب هم در این هفته، برای کتاب و کتابخوان‌ها کم نمی‌گذارد؛ اما تهران از چه زمانی کتابخوان شد؟ راسته کتابخوان‌ها و کتابفروشیها این شهر در قدیم کجا بودند و نخستین کتابفروشیها و انتشاراتی‌ها چه نام و نشانی داشتند؟
بیشتر بخوانید:
زیباترین کتابخانه های ایران و جهان کدامند؟
قدیمی‌ترین کتابفروشی در تهران
آنچه مسلم است از ۱۱۷سال پیش در متمم قانون اساسی مشروطه، از تهران به‌عنوان پایتخت نام برده شد، اما بد نیست بدانید لااقل کتابفروشی «اسلامیه»، یکی از قدیمی‌ترین کتابفروشی‌های تهران، قدمتی ۱۲۳ساله دارد. این کتابفروشی در سال۱۲۸۰ شمسی در تیمچه حاجب‌الدوله در بازار تهران راه افتاد؛ نزدیک همانجایی که امروز پر از مغازه‌های لوازم‌التحریرفروشی است که حضور این کتابفروشی نشان می‌دهد که تهرانی‌ها، حتی قبل از پایتخت‌نشینی هم کتابخوان بودند.
اولین کتاب چاپی در تهران
البته که تاریخ چاپ در ایران، به ۵قرن پیش از میلاد؛ یعنی زمان پادشاهان هخامنشی و مهرهای سلطنتی آنها می‌رسد، اما برخی مورخان می‌گویند نخستین چاپخانه چاپ حروف سربی در ایران، در تبریز تاسیس شد؛ اما ۱۶۳سال پیش، تهران هم صاحب نخستین چاپخانه سربی شد. از نخستین کتاب‌های چاپ سنگی و سربی تهران، می‌توان به کتاب محرق‌القلوب (۱۲۳۹ق) اشاره کرد.
اولین راسته کتاب‌فروش‌ها در تهران
در تهران صنف کتابفروشیها از بازار تهران آغاز شد و به‌خاطر وجود مدرسه دارالفنون، به خیابان ۱۵خرداد و ناصرخسرو رفت و سپس در طول سال‌ها تعدادی کتابفروشی در خیابان جمهوری سبز شد و در نهایت، به‌خاطر دانشگاه تهران، به خیابان و میدان انقلاب کشیده شد. البته در سال‌های اخیر، خیابان کریمخان زند هم پاتوق کتابخوان‌های تهرانی است.
باغ کتاب تهران
یکی از بزرگ‌ترین پاتوق‌های کتاب این روزهای تهران، باغ کتاب است؛ مجموعه‌ای که به وسعت ۱۱۰هزار مترمربع در اراضی عباس‌آباد تهران بنا شده و علاوه بر فضاهای فرهنگی مثل سالن سینما و سزمین‌های فکر، ۲فروشگاه بزرگ کتاب مجزا برای کودکان و نوجوانان و بزرگسال دارد.
کتابخانه‌های تهران
این روزها در تهران، کتابخانه‌های عمومی هم طرفداران خودش را دارد. در بسیاری از پارک‌ها، این کتابخانه‌ها که معمولا سالن‌های قرائتخانه پررونقی هم دارند، جوان‌ها را جذب خود کرده است. شاید قدیمی‌ترین کتابخانه تهران، کتابخانه مرکزی پارک شهر با قدمتی حدود ۶۰سال است که در مرکز شهر جا خوش کرده.
کتابخانه‌های کانون پرورش فکری
تهران هوای کودکان و نوجوان‌هایش را هم دارد؛ کتابخانه‌های مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که از سال۱۳۴۴ با بیش از ۱۰۰۰شعبه در ایران تاسیس شد، ۶۴شعبه هم در تهران دارد که پذیرای کودکان و نوجوانان علاقه‌مند به کتاب و کتابخوانی است.
عجیب‌ترین کتابخانه تهران
از پله‌های متروی توپخانه که بالا بیایید، چشمتان به قفسه‌ای از کتاب می‌افتد که در دل دیوار در خیابان خیام جا خوش کرده است. در واقع ۶۳سال پیش بود که مرحوم «محمدعلی اباذری» کتابفروشی دیواری‌اش را که یکی از متفاوت‌ترین کتابفروشی‌های تهران است، در خیابان خیام راه انداخت و پسرش «امیر اباذری»، پس از فوت او، چراغ این کتابفروشی را روشن نگه داشته که حالا به‌عنوان کتابفروشی عمودی پایتخت یا کتابفروشی دیواری قورخانه معروف است؛ کتابفروشی‌ای که در تهران لنگه ندارد و می‌توان گفت عجیب‌ترین کتابفروشی پایتخت است.
