خوب، بد و زشت‌های ماجرای آیفون

قدس نوشت: معلوم نیست این به خوش‌شانسی ما ایرانی‌ها مربوط می‌شود یا بدشانسی‌مان که درست وقتی وزیر ارتباطات‌ در یک روز دل‌انگیز پاییزی و در بحبوحه اخبار دلهره‌آور بالا و پایین رفتن قیمت طلا و ارز، خبر می‌دهد مشکل رجیستری آیفون برطرف شد، خبرگزاری‌ها می‌نویسند: آقای «آگوس گومیوانگ کارتاساسمیتا» وزیر صنعت اندونزی اعلام کرده استفاده از آیفون۱۶ در اندونزی غیرقانونی است و اگر فردی یک دستگاه مشغول به کار آن را جایی مشاهده کرد باید به مقام‌های مسئول گزارش دهد! 

دیروز و امروز رجیستری
لطفاً افکار مافیایی و توهم توطئه‌ای به سرتان نزند! ماجرای ممنوعیت واردات آیفون۱۶ در اندونزی داستان خودش را دارد و ربطی هم به سیاست‌های آیفونی وزارت ارتباطات ما ندارد. براساس قوانین اندونزی، شرکت‌های خارجی باید دست‌کم ۴۰درصد از محصولات خود را به‌صورت داخلی تولید کنند تا مجوز فعالیت در کشور را دریافت کنند. «اپل» هم براساس قرارداد با اندونزیایی‌ها متعهد بوده ۱۰۹میلیون دلار در زیرساخت‌های محلی اندونزی سرمایه‌گذاری کند، اما براساس آمارهای منتشر شده تا امروز حدود ۹۵ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده است و همین مسئله موجب شده وزارت صنعت اندونزی در راستای حمایت از تولید در داخل، از صدور گواهی‌نامه بین‌المللی تجهیزات تلفن‌همراه (IMEI) برای دستگاه‌های آیفون۱۶ و اپل واچ سری۱۰ خودداری کند. یعنی ممنوعیت آیفونی در این کشور اگرچه کم‌سابقه است و تاریخچه‌ای ندارد اما حساب و کتاب و قاعده و قانون و دلیل منطقی خودش را دارد. در ایران خودمان بحث رجیستری و بعد هم رجیستر نشدن آیفون البته تاریخچه دارد ولی حساب و کتابش را نمی‌دانیم!
«خبر آنلاین» دیروز درباره این تاریخچه نوشت: «نخستین بار در سال ۸۵، طرح ثبت تجهیزات دارای سیم‌کارت در ایران اجرا شد. اما این تجربه کاملاً ناموفق بود چون این طرح در کمتر از ۱۲ماه (در سال ۸۶) متوقف شد».
براساس اطلاعات موجود در سامانه همتا، در تجربه‌ قبلی اجرای طرح رجیستری در سال۸۵، سوءاستفاده‌های زیادی صورت گرفت. عمده‌ مشکلات هم از ناقص بودن طرح ناشی شده بود. عده‌ای با استفاده از ماهیت قابل جعل و تغییر IMEI گوشی‌های قاچاق به IMEI یک گوشی مجاز وارداتی، اقدام به فروش کالای قاچاق می‌کردند. کپی کردن کد IMEI به یک پدیده‌ عادی تبدیل شده بود. درنتیجه‌ امکان پیگیری گوشی مسروقه هم از بین می‌رفت. شیوه امروزی رجیستری تلفن همراه هم از پاییز۱۳۹۶ و دوره وزارت محمدجواد آذری‌جهرمی اجرایی شد. فاز نخست این طرح از  مهر۱۳۹۶ آغاز شد و در این مرحله پایش کل شبکه اپراتورهای تلفن‌همراه با هدف ثبت و مانیتورینگ آخرین شناسه‌های ترکیبی گوشی و سیم‌کارت شده در شبکه انجام گرفت.
درنهایت طرح ثبت تلفن‌همراه (رجیستری) از تاریخ ۱۴آذر ۱۳۹۶ با مشمول شدن برند آیفون، نخستین فاز اجرایی‌اش را شروع کرد. این طرح در مراحل بعدی برای برندهای دیگر تلفن‌همراه هم انجام شد.

وقتی بازار ملتهب‌تر شد
خب تا اینجای ماجرا اتفاق خاصی نیفتاده است. طرح ثبت گوشی‌ها در سامانه مخصوص و رجیستری آن‌ها برای جلوگیری از قاچاق گوشی به کشور هم چیز بدی نبوده و نیست. درواقع این طرح عادی و لازم، بدنامی و شهرت منفی‌اش را مدیون اعلام ممنوعیت واردات آیفون است. از پاییز۱۴۰۱ واردات آیفون به کشور ممنوع شد. البته این ممنوعیت مربوط به آیفون۱۴ و مدل‌های جدیدتر از آن بود و ممنوعیتی در مورد آیفون۱۳ و ۱۳پرومکس وجود نداشت. آن زمان دلیل این ممنوعیت هم طبق اعلام مسئولان جلوگیری از افزایش قاچاق، نوسان قیمت، گران‌فروشی و التهاب در بازار بود. سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز هم گفته بود: «چرا ما ۳۰درصد سبد ارزی واردات تلفن همراه خودمان را به نیاز یک درصد جامعه اختصاص بدهیم که از کالای لوکس ساخته‌شده توسط آمریکا استفاده می‌کنند؟ کشوری که در منازعات بین‌المللی در برابر ما بیشترین سهم را دارد. قاعدتاً در جنگ اقتصادی که ما درگیر آن هستیم این کار منطقی نیست... این سیاست ممنوعیت  مؤثر بوده و حجم تخصیص‌یافته به تلفن همراه آمریکایی کمتر شده است. در مقابل حجم بیشتری ارز، به کالاهایی تعلق گرفته است که بیشتر مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد». بازار اما برخلاف اهداف مسئولان عمل کرد. یعنی وقتی با هدف پیشگیری از افزایش بی‌رویه قیمت و التهاب در بازار گوشی، واردات آیفون۱۴ به بالا ممنوع شد، بلافاصله قیمت آیفون۱۳ بالا رفت و بازار هم در این زمینه ملتهب‌تر شد! 
 البته هنوز زود است که پیش‌بینی کنیم از فردا در اندونزی هم بازار گوشی‌های آیفون مثل ایران سال۱۴۰۱  ملتهب می‌شود و قاچاق آیفون۱۶ افزایش پیدا می‌کند و قیمت آیفون‌های دیگر سر به آسمان می‌زند! خدا را چه دیده‌اید شاید طی چند روز آینده «اپل» سرعقل آمد و تعهدات سرمایه‌گذاری و تولید در اندونزی را کامل کرده ودر یک روز دل‌انگیز مثلاً زمستانی وزیر صنعت این کشور اعلام کرد ممنوعیت آیفون در اندونزی برداشته شد!

عجله نکنید!
این هم زود است که الان شما توقع داشته باشید با رفع ممنوعیت اعلام شده توسط وزیر ارتباطات بلافاصله التهاب و تورم و غیره بازار گوشی همراه در کشورمان فروکش کند، آیفون‌هایی که قیمتشان سربه فلک می‌زد یک‌باره از خر شیطان پیاده شوند و آیفون‌های جدید با قیمت‌های معقول سر از ویترین مغازه‌ها دربیاورند. باید منتظر بمانید و ببینید عوامل تأثیرگذار دیگر بر بازار چطور عمل خواهند کرد، قاچاقچیان کالا که از این راه نانشان را توی روغن می‌زدند چه تصمیمی خواهند گرفت و مصرف‌کنندگان آیفون که به قول مسئولان چند سال پیش احتمالاً یک درصد جامعه را هم تشکیل نمی‌دهند چه عکس‌العملی نشان خواهند داد. تازه تأثیر حرف و حدیث‌هایی که درباره مسائل امنیتی و فوق‌امنیتی آیفون و امکان جاسوسی با آن و... مطرح است به کنار!
برخی از سایت‌های تخصصی که البته ممکن است روابطی تجاری و اقتصادی هم با بازار تلفن‌همراه داشته باشند، چند ساعتی پس از اعلام وزیر، ضمن بدگویی از طرح ممنوعیت واردات، شروع به معرفی بیشتر آیفون۱۶ کرده و درباره‌اش نوشتند: «نمی‌توان گفت آیفون گوشی امن یا ناامنی است، برخلاف اندروید که یک گوشی «اپن سورس» است، آیفون «کلوز سورس» است. وقتی شما با یک محصول کلوز سورس روبه‌رو هستید، نمی‌دانید داخل آن چه خبر است و این موجب توهّم امنیت می‌شود. از طرفی راه‌های عادی نفوذ به آیفون از راه‌های نفوذ به سامسونگ، بسیار بسیار کمتر است... در سطوح خیلی خیلی بالاتر نیز نمی‌توان این تضمین را داد که نفوذ غیرممکن است؛ چون دستگاه اپن سورس نیست و نمی‌توان امنیت آن را اندازه‌گیری کرد. اما میان گوشی‌هایی که در بازار وجود دارد آیفون گوشی امنی به ‌حساب می‌آید، حتی شاید از اندروید امن‌تر باشد، چون ابزارهای نفوذ به آن، به ‌اندازه اندروید دم دست همه افراد نیست».