آیا حمله محدود اسرائیل به ایران، راهی به سوی توافق منطقه‌ای است؟

فرارو- اتان برونر، تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه در بلومبرگ

به گزارش فرارو به نقل از بلومبرگ، بامداد شنبه، اسرائیل با هماهنگی ایالات متحده حمله‌ای هدفمند به چندین سایت موشکی و پدافند هوایی ایران انجام داد. این حمله هوایی، با احتیاطی بیشتر از پیش‌بینی‌ها و احتمالاً با هدف پیشبرد دیپلماسی در زمینه آزادی گروگان‌ها و کنترل درگیری‌ها در لبنان و غزه طراحی شده بود.

این عملیات بلافاصله پس از بازگشت آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، از دیدار‌های چهارروزه‌اش با متحدان اسرائیلی و عرب صورت گرفت. در جریان حمله، ده‌ها جنگنده اسرائیلی در تاریکی شب و احتمالاً با عبور از سوریه و عراق و سوخت‌گیری هوایی، مواضع نظامی در سه استان ایران را هدف گرفتند. این اقدام پاسخی به شلیک موشک‌های بالستیک ایران به اسرائیل در اول اکتبر بود.

ویدیو‌های منتشرشده از سوی اسرائیل نشان می‌دهد که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر، همراه با فرماندهان نظامی در پناهگاه وزارت دفاع نظارت مستقیم بر اجرای این عملیات را بر عهده دارند. این اقدام که به صراحت حمله به ایران را تأیید می‌کرد، نشان‌دهنده گسترش جنگ سایه‌وار بود. بااین‌حال، اسرائیل بنا بر درخواست دولت بایدن از هدف قرار دادن زیرساخت‌های نفتی، هسته‌ای و غیرنظامی ایران ممانعت کرد. بایدن در تلاش است تا برای بحران‌های پیچیده‌ای که پس از حمله حماس به اسرائیل شدت گرفته، راه‌حلی بیابد. یوآو گالانت، وزیر دفاع اسرائیل نیز تأکید کرد که طی این عملیات با لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا، در تماس نزدیک بوده است.

در پاسخ به این حمله، محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور ایران، در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «قدرت ایران، دشمنان این سرزمین را تحقیر کرده است.» رسانه‌های ایران نیز با نمایش تصاویری از زندگی عادی مردم و مصاحبه‌هایی با کودکانی که در حال رفتن به مدرسه بودند، بر عادی بودن شرایط تأکید کردند. خبرگزاری نزدیک به سپاه نیز مختصراً اعلام کرد که «حق پاسخگویی» برای ایران محفوظ است.

در مقابل، اسرائیل روایتی متفاوت ارائه کرده و بر توانایی خود در جمع‌آوری اطلاعات دقیق درباره پایگاه‌های نظامی ایران تأکید دارد. آموس یادلین، مدیر پیشین اطلاعات نظامی اسرائیل، حتی پیش از پایان عملیات در شبکه ۱۲ اسرائیل گفت: «اکنون توپ در زمین ایران است.» او این حمله را نمایش توانمندی‌های اسرائیل دانست.

برخی متحدان منطقه‌ای ایالات متحده، از جمله عربستان سعودی، این حمله را نقض حاکمیت ایران دانسته و آن را محکوم کردند؛ هرچند برخی مقامات اسرائیلی بر این باورند که سطح واکنش اسرائیل برای ریاض قابل‌پذیرش بوده است.

رهبران سیاسی اسرائیل از هر دو جناح راست و چپ، این حمله را فرصتی از دست‌رفته برای دستیابی به موفقیتی استراتژیک دانسته و آن را نشانگر تردید در تصمیم‌گیری می‌دانند. بااین‌حال، برخی معتقدند که حملات اخیر نتانیاهو به حزب‌الله لبنان، بازدارندگی اسرائیل را احیا کرده است؛ بازدارندگی که در حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به شدت آسیب دیده بود.

آمریکا و سایر قدرت‌های جهانی در تلاش‌اند تا با تقویت ارتش و ساختار سیاسی لبنان، حزب‌الله را از مرز‌های اسرائیل دور نگه دارند. آنها همچنین امیدوارند با طراحی سازوکاری جدید برای بازسازی و مدیریت غزه، این منطقه بتواند بدون حضور حماس و نیرو‌های نظامی اسرائیل اداره شود و امکان آزادی حدود ۱۰۰ گروگان اسرائیلی که همچنان در دست حماس هستند، فراهم گردد.

آمریکا امیدوار است واکنش محدود اسرائیل در روز شنبه بتواند به این روند کمک کند و مسیر مشارکت امارات متحده عربی و سایر کشور‌های خلیج فارس را در بازسازی غزه هموار سازد، به‌ویژه اگر توافقی برای آتش‌بس حاصل شود. به نظر می‌رسد تا زمان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ۵ نوامبر، تحول مهمی در منطقه رخ ندهد و اقدامات بعدی اسرائیل نیز تا حد زیادی به نتیجه این انتخابات وابسته باشد؛ اینکه آیا دونالد ترامپ پیروز خواهد شد یا کامالا هریس.