یارگیری چین در حاشیه خلیج فارس؛ والس پکن با اعراب بر گسل‌های انرژی/ اهرم‌های اژدهای زرد چیست؟

به گزارش اقتصادنیوز، ناظران مدعی‌اند، قبل از حمله حماس به اسرائیل به نظر می‌رسید که روابط تجاری اسرائیل و چین، به ویژه در بخش‌هایی مانند فناوری ، به سرعت در حال رشد است. اکنون، موضع‌گیری‌های چین در مورد جنگ، راهبرد اسرائیل را تا حدودی دچار آشفتگی کرده و رویکرد خاورمیانه‌ای گسترده‌تر این بازیگر را با حقایقی آشکار درباره رقابت‌های قدیمی و درونی در منطقه مواجه می‌کند. طی چند سال گذشته، یا حداقل تا 7 اکتبر 2023، چین تلاش کرد تا تعادلی دقیق و محتاطانه بین ایران و سایر قدرت‌های رقیب مانند عربستان سعودی برقرار کند. سیاست چین برای خاورمیانه، و در واقع غرب آسیا، چند لایه، تا حدودی دوقطبی و پیچیده بوده و حفظ آن در دراز مدت آسان نیست. در همین راستا مدرن دیپلماسی یادداشتی منتشر کرده و اقتصاد نیوز آن را در دو بخش ترجمه کرده است. بخش اول با عنوان «معمای انفعال چین در دریای سرخ و باب‌المندب/ چرا پکن کنار ایران در برابر اسرائیل ایستاد؟» منتشر شد و در ادامه بخش دوم در ادامه آمده است.

بازی پکن با کارت اقتصادی خلیج فارس

از آنجایی که روابط پکن و تل‌آویو ناآرام است، نیاز چین به حفظ روابط خود با سعودی‌ها، اماراتی‌ها و قطری‌ها حیاتی‌تر می‌شود. سرمایه گذاری‌های چین در کشورهایی مانند عربستان سعودی، امارات و قطر در تضاد با سرمایه گذاری محدود در ایران در تضاد قرار دارد. بر اساس گزارش موسسه امریکن اینترپرایز، سرمایه‌گذاری چین در عربستان سعودی در طرح‌های ساخت‌وساز در سال های 2021-2024 بالغ بر 18.43 میلیارد دلار بوده است. گروه رودیوم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین در عربستان سعودی را 738.41 میلیون دلار برای مدت مشابه تخمین می‌زند. این گروه همچنین تخمین زده که میزان سرمایه گذاری چین در امارات بین سال های 2021-2024، 2.5 میلیارد دلار بوده است، در حالی که برآوردهای این گروه نشان می‌دهد که به میزان 3.76 میلیارد دلار سرمایه گذاری تنها در ساخت و ساز انجام شده است. در ارتباط با قطر نیز تخمین زده شده که سرمایه‌گذاری در این کشور بین سال‌های 2021-24، به میزان 2.02 میلیارد دلار بوده است. فعالیت‌های مرتبط با تجارت و سرمایه‌گذاری بین کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به سرعت در حال افزایش است. دیدارهای متعددی بین وزرای بازرگانی دو طرف، علاوه بر شرکت در نمایشگاه‌های تجاری صورت گرفته و اخیراً چندین توافقنامه نیز امضا شده است.

در ماه سپتامبر، آرامکو عربستان قراردادهایی را با شرکت پتروشیمی رونگ شنگ چین و گروه هنگلی برای سرمایه گذاری مشترک و سرمایه گذاری در عربستان سعودی و چین امضا کرد. در بیانیه مطبوعاتی آرامکو آمده است: «توافق‌ها در باب حمایت از آرامکو، امنیت و توسعه بلندمدت انرژی چین را تقویت و همزمان مشارکت چین در رشد اقتصادی عربستان سعودی را افزایش و همکاری در توسعه فناوری جدید را تقویت می‌کند. آرامکو همچنین قراردادی پنج ساله با گروه ملی مصالح ساختمانی چین برای راه‌اندازی تاسیسات تولید مخازن ذخیره هیدروژن، مصالح ساختمانی کم کربن، راه‌حل‌های ذخیره انرژی و پره‌های توربین بادی در عربستان سعودی امضا کرد. این توافق‌ها به عربستان سعودی مجوز تعریف صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) را که سهام‌های فهرست شده در هنگ کنگ را دنبال می‌کنند، داده است. همانطور که سرمایه گذاران اتحادیه اروپا به سرمایه گذاری‌های خود در چین نگاه می‌کنند، سرمایه شورای همکاری خلیج فارس برای پکن اهمیت بیشتری دارد. کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (GCC) که کاملاً سرشار از منابع مالی هستند، در چین سرمایه گذاری می‌کنند و این گزاره وابستگی متقابل را برجسته می‌سازد. بلومبرگ با انتشار گزارشی مدعی شد که تملک صندوق‌های ثروت دولتی شورای همکاری خلیج فارس در چین در سال ۲۰۲۳ از ۱۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲ به ۲.۳ میلیارد دلار رسیده است. بلومبرگ همچنین نشان می‌دهد که حجم معاملات در ۹ ماه اول سال ۲۰۲۴ حدود ۹ میلیارد دلار بوده است.

مانور پکن در بازارهای انرژی اعراب

در ماه اوت سال جاری، شرکت سرمایه گذاری Mubadala (SWF) امارات متحده عربی اعلام کرد که 100 درصد سهام واحد چینی شرکت بلژیکی UCB را به همراه گروه CBC خریداری کرده است. در سپتامبر، AD Ports Group، یکی از شرکت‌های تابعه ADQ، اعلام کرد که قراردادی به ارزش 114.35 میلیون دلار با شرکت صنایع سنگین شانگهای ژنهوا چین برای تامین جرثقیل برای پایانه‌های AD در جمهوری کنگو منعقد کرده است. آنگولا در 19 سپتامبر با خطوط هوایی اتحاد ابوظبی و خطوط هوایی SF، یکی از شرکت‌های تابعه بزرگترین شرکت تحویل و تدارکات چین، در راستای  سرمایه‌گذاری مشترک توافق کرد، گزاره‌ای که نشان‌دهنده «همسویی کامل استراتژیک میان طرفین در عرصه خطوط هوایی ، ترکیب نقاط قوت برای ارائه راه‌حل لجستیکی یکپارچه و جامع است». در این میان سازمان هواو فضای امارات متحده عربی با آزمایشگاه اکتشاف فضای اعماق چین توافق نامه‌ای را امضا کرد که هدف آن پشتیبانی از ایستگاه بین‌المللی تحقیقات قمری چین است. همزمان سازمان انرژی قطر با شرکت کشتی سازی دولتی چین برای شش کشتی جدید LNG برای تحویل در سال‌های 2028 و 2031 قرارداد امضا کرد.

وابستگی متقابل نفت و گاز طبیعی به تنهایی بسیار مهم است. جان بی آلترمن، مدیر برنامه خاورمیانه در گروه بحران بین المللی در شهادت خود به کنگره گفت که از سال 1993، "حدود نیمی از نفت چین از خاورمیانه می‌آید." الکساندر کاتب، تحلیلگر مرکز خاورمیانه مالکوم اچ. کر کارنگی، در گزارشی در ژوئن امسال خاطرنشان کرد: «آسیا به عنوان یک کل اکنون بیش از 70 درصد از کل صادرات نفت و گاز شورای همکاری خلیج فارس را جذب می‌کند و چین به تنهایی 20 درصد را به خود اختصاص می‌دهد.» دیگر تحلیلگران فعال در مرکز سیاست انرژی جهانی کلمبیا ، چهره‌هایی چون اریکا داونز، رابین میلز و و شانگیو نی، در ماه جولای، اهمیت قراردادهای گاز طبیعی اخیر چین با قطر را برجسته کردند و خاطرنشان کردند: «در سال 2022، قطر دومین کشور بزرگ چین و تامین کننده گاز طبیعی بود که به میزان 24.8 میلیارد متر مکعب یا 18 میلیون تن گاز را تحویل می‌دهد که 26.6 درصد از واردات LNG چین و 16 درصد از کل واردات گاز طبیعی چین (خط لوله و LNG) است.

از دیدگاه چین، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس هم منبع سرمایه و هم بازاری برای کالاهای چینی هستند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که شرکت‌های چینی مانند علی بابا، تنسنت و میوان به عربستان سعودی به عنوان منبع سرمایه‌گذاری و بازار بالقوه نگاه می‌کنند. از دیدگاه شورای همکاری خلیج فارس، چین راهی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و بازار جدیدی برای سرمایه‌گذاری ارائه می‌دهد. چین یک شریک حیاتی است زیرا در فناوری‌های حیاتی و زنجیره‌های تامین، به‌ویژه باتری‌ها، لیتیوم، مواد معدنی حیاتی و انرژی بادی همگی برای رشد کشورهای شورای همکاری خلیج فارس مهم هستند. چین همچنین مجرای ورود به بازارهای با رشد سریع آسیا و منبع و مقصدی برای سرمایه گذاری سهام و سرمایه است.

با این حال، علیرغم تلاش‌های فزاینده برای تجارت بیشتر به یوان و ارزهای محلی، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از محدودیت‌های یوان به عنوان یک ارز جهانی آگاه هستند. شورای همکاری خلیج فارس همچنین به واسطه فشار آمریکا در باب سرمایه گذاری چینی‌ها محتاط هستند. ایالات متحده همچنین محدودیت‌هایی را برای فروش تراشه‌های Nvidia به کشورهای حاشیه خلیج فارس اعمال کرده تا مبادا جریان این تراشه‌ها به چین ختم شود. شرکت فناوری امارات متحده عربی جی-42 مجبور به واگذاری سهام چینی خود شد که شامل حدود 100 میلیون دلار سهام در ByteDance بود. البته نمی‌توان از پکن انتظار داشت که آشکارا از نقش ایالات متحده در درگیری بین اسرائیل و مقاومت جانبداری کند. اما رقص این بازیگر در خاورمیانه از چند جهت این بازیگر را آسیب پذیر می‌کند، به ویژه در مورد اختلافات قدیمی ایران و عربستان سعودی. اگر شرایط رویارویی بدتر شود و فشارها افزایش یابد، چین ممکن است با انتخاب دشواری بین رقبای خاورمیانه‌ای روبرو شود.