آشنایی با کاخ فلاحتی؛ موزه کشاورزی ایلام

کاخ فلاحتی ایلام

کاخ فلاحتی

کاخ فلاحتی یکی از بناهای تاریخی و مهم استان ایلام است که مربوط به دوره قاجار می‌باشد. این کاخ به دلیل معماری منحصربه‌فرد و اهمیت تاریخی خود، یکی از جاذبه‌های گردشگری این منطقه محسوب می‌شود. کاخ فلاحتی در سال ۱۳۲۶ هجری قمری به دستور غلامرضا خان فیلی، والی لرستان پشتکوه، ساخته شد. این بنا علاوه بر کارکرد مسکونی و دولتی در دوران قاجار، به موزه کشاورزی استان ایلام تبدیل شده است. در ادامه به بررسی تاریخچه، معماری و اهمیت فرهنگی این کاخ پرداخته خواهد شد.

تاریخچه کاخ فلاحتی

تاریخچه کاخ فلاحتی

کاخ فلاحتی ایلام به دستور والی غلامرضا خان فیلی، در دوران قاجار ساخته شد. غلامرضا خان که از والیان مشهور منطقه لرستان پشتکوه بود، این کاخ را در زمینی بزرگ و اطراف باغ‌های میوه بنا کرد. در آن زمان، ایلام به عنوان مقر تابستانی والیان مورد استفاده قرار می‌گرفت. به همین دلیل به "لرستان پشتکوه" مشهور بود. این نام بعدها در سال ۱۳۰۷ شمسی به ایلام تغییر یافت.

کاخ فلاحتی ایلام تا سال‌ها به عنوان محل استراحت و اقامت والیان و همچنین مکانی برای مدیریت و حکمرانی عشایر و مردم محلی مورد استفاده قرار می‌گرفت. با سرکوب حکومت خودمختار والیان در سال ۱۳۰۹ توسط حکومت پهلوی، این کاخ نیز کارکرد سیاسی خود را از دست داد و به یکی از آثار تاریخی مهم منطقه تبدیل شد.

معماری کاخ فلاحتی

کاخ فلاحتی ایلام یکی از نمونه‌های برجسته معماری دوره قاجار است. این کاخ در زمینی به مساحت ۸۱۰ متر مربع ساخته شده و زیربنای آن حدود ۳۳۷ متر مربع است. نقشه داخلی کاخ به گونه‌ای طراحی شده که شامل دو اتاق بزرگ و تو در تو در دو طرف، و یک هال بزرگ در وسط ساختمان می‌باشد. در قسمت جلوی هال یک ایوان بزرگ قرار دارد که درها و پنجره‌های اتاق‌ها به آن باز می‌شوند.

اتاق‌های کاخ به صورت چندضلعی‌های منتظم طراحی شده‌اند و بین آن‌ها دو تراس با ستون‌های کوفی شکل قرار دارد. این ستون‌ها سقف تراس را پشتیبانی می‌کنند و فضای بیرونی بنا را بسیار زیبا کرده‌اند. همچنین، پنجره‌های بزرگی به ابعاد ۱ در ۲ متر با طاق‌های نیم‌دایره‌ای و گچ‌بری‌های زیبا از دیگر ویژگی‌های معماری این کاخ است. این گچ‌بری‌ها شامل نقوشی از انسان‌ها، گل‌ها و گیاهان است که به زیبایی تزیین شده‌اند.

سقف کاخ فلاحتی به صورت طاق ضربی با تیرهای چوبی و ملات ساخته شده و از ورق‌های گالوانیزه پوشیده شده است. کف کاخ نیز به طور کامل با آجر فرش شده و در گذر زمان، به دلیل فرسایش، برخی قسمت‌های آن با موزاییک بازسازی شده است.

موزه کشاورزی ایلام

موزه کشاورزی ایلام

در سال ۱۳۹۰، کاخ فلاحتی ایلام به موزه کشاورزی استان تبدیل شد. این موزه با هدف نمایش تاریخ کشاورزی منطقه و فرهنگ کشاورزی مردم ایلام راه‌اندازی شد. موزه کشاورزی ایلام در چهار بخش مختلف به معرفی ابزارها، گیاهان دارویی و سندهای مربوط به زمین‌های کشاورزی می‌پردازد.

بخش اول: ابزارهای سنگی باستانی مانند تیغه‌ها، ریزتیغه‌ها و خراشنده‌های سنگی که قدمتی بیش از ۸ هزار سال دارند، در این بخش به نمایش گذاشته شده‌اند. این ابزارها از منطقه علی‌کش و دیگر مناطق باستانی استان ایلام به دست آمده‌اند.

بخش دوم: نمایش کشاورزی سنتی ۵۰ سال گذشته، که شامل ابزارها و مراحل کاشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی است.

بخش سوم و چهارم: به نمایش سندهای کشاورزی، گیاهان دارویی و خرمن‌ها اختصاص داده شده است که نمایانگر اهمیت کشاورزی در گذشته این منطقه است.

معماری کاخ فلاحتی

وضعیت کنونی و مرمت‌ها

با گذشت زمان و توسعه شهری اطراف کاخ، فضای باز و باغ‌های زیبای اطراف این بنای تاریخی از بین رفته و به جای آن خیابان‌ها و ساختمان‌های شهری ساخته شده است. این امر باعث شده که شکوه و زیبایی اولیه کاخ فلاحتی ایلام تا حدی کاهش یابد. همچنین، به دلیل قرارگیری این کاخ در محوطه سازمان جهاد کشاورزی استان، به نام "کاخ کشاورزی" نیز شناخته می‌شود.

مسئولین اداره میراث فرهنگی استان ایلام در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند تا این بنای تاریخی را حفظ و مرمت کنند. به گفته آن‌ها، برخی قسمت‌های کاخ به دلیل ساخت و سازهای اطراف دچار آسیب شده‌اند و در برنامه‌های مرمت، بازسازی این قسمت‌ها و احیای قنات تاریخی کاخ مد نظر قرار دارد. 

کاخ فلاحتی ایلام به دلیل اهمیت تاریخی و فرهنگی خود، در سال ۱۳۵۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این ثبت ملی، گامی مهم در حفاظت و نگهداری از این بنای ارزشمند بوده است. همچنین، با توجه به تبدیل کاخ به موزه کشاورزی، این بنا به یکی از مقاصد گردشگری مهم استان ایلام تبدیل شده است.

سوالات متداول درباره کاخ فلاحتی

1. کاخ فلاحتی در چه دوره‌ای ساخته شده است؟

کاخ فلاحتی در دوران قاجار و به دستور غلامرضا خان والی ایلام در سال ۱۳۲۶ هجری قمری (۱۲۷۸ شمسی) ساخته شد.

2. کاخ فلاحتی ایلام چه ویژگی‌های معماری دارد؟

کاخ فلاحتی ایلام دارای پنج اتاق، یک ایوان مستطیلی و طراحی با پنجره‌های بزرگ و طاق‌های نیم‌دایره است. سقف تراس این بنا بر دو ستون قرار گرفته که الهام گرفته از معماری کوفی است.

3. کاخ فلاحتی امروز به چه منظور استفاده می‌شود؟

کاخ فلاحتی ایلام از سال ۱۳۹۰ به عنوان موزه کشاورزی استان ایلام فعالیت می‌کند و به نمایش تاریخچه کشاورزی منطقه می‌پردازد.

4. چه بخش‌هایی در موزه کشاورزی کاخ فلاحتی وجود دارد؟

موزه کشاورزی کاخ فلاحتی شامل چهار بخش است که ابزارهای سنگی باستانی، وسایل کشاورزی سنتی، گیاهان دارویی، و اسناد مربوط به زمین‌های کشاورزی را به نمایش می‌گذارد.

5. کاخ فلاحتی در چه موقعیتی جغرافیایی قرار دارد؟

کاخ فلاحتی ایلام در خیابان آیت‌الله عبدالرحمن حیدری ایلامی در شهر ایلام واقع شده است.

نتیجه‌گیری

کاخ فلاحتی ایلام به عنوان یکی از آثار تاریخی ارزشمند دوره قاجار، نقش مهمی در تاریخ و فرهنگ این منطقه دارد. این بنا با معماری زیبا و منحصربه‌فرد خود، یادآور شکوه دوران والیان و تاریخ پر فراز و نشیب ایلام است. تبدیل این کاخ به موزه کشاورزی، فرصتی است تا نسل‌های جدید با تاریخ کشاورزی و فرهنگ مردم این منطقه آشنا شوند. حفظ و مرمت این بنا، گامی مهم در راستای پاسداشت میراث فرهنگی و تاریخی کشورمان است.

  گرد آوری:بخش گردشگری بیتوته