زندگی نامه بدیع بلخی شاعر خراسانی دوره سامانیان

زندگی نامه بدیع بلخی

بدیع بلخی که نام کاملش ابومحمد بدیع ابن محمد ابن محمود بلخی است . شاعر خراسانی است که در نیمه دوم قرن چهارم هجری ( قرن دهم میلادی ) در دوران سامانیان می زیسته اند. درباره نام و لقب و زندگی و آثار او در بین تذکره نویسان ، اختلاف زیادی وجود دارد.

او از طرفداران و مدح کنندگان طاهر چغانی ( وفات 381 هجری )  امیر چغانیان در ماوراءالنهر بوده است و قصیده اس در مدح این امیر موجود می باشد.

وی همزمان با دقیقی و منجیک تِرمِذی ، بوده است. 

گفته می شوند مثنوی پندنامه انوشیروان به قلم بدیع بلخی نگارش شده است. 

موضوع شعر این پند نامه ، حکمت و پند و اندرز است و بیشتر جنبه عملی و ساده دارد و یادآور پندهای بزرگان ایران باستان است و خود شاعر هم روایت های مختلفی را از زبان شخصیت های اساطیری و تاریخی بیان نموده است.

اشعار بدیع بلخی در لباب الابات و مجمع الفصحا آمده است. 

مطالب زیادی درباره بدیع بلخی به ججای نمانده است و به جز نام ممدوح بدیع ، اطلاعات دیگری از او در دسترس نیست.

زندگینامه بدیع بلخی

بدیع بلخی از دیدگاه شاعران

قدیمی ترین ماخد درباره اولباب الالباب عوفی است که در قرن هفتن تالیف شده  است و به غیر از نام و نسب چیز دیگری درباره اش ذکر نشده است.

اسدی طوسی زیر واژه " غرچه " در صفحه 47 کتاب بیتی از شاعریبه نام بدیعی به عنون شاهد آورده است که معلوم نیست همان بدیع بلخی است یا فردی دیگر . 

عوفی چند بیت از قصیده شاعر در مدر امیر چغانی و دو بین پند آموز درباره دوری جستن از غفلت ، از بدیع نقل کرده است و شعرش را " مصنوع و رفیع " می دارند. 

بعد از عوفی در صفحه 187 کتاب ، واحدی تقریبا مطالبی مشابه عوفی بیان کرده است. وی گزارش مختصری از عوفی و سروده های بدیع بلخی را در ذیل نام " بدایع بلخی " عنوان کرده است و او را از شاعران روزگار سلطان محمود غزنوی به شمار آورده است و نوشته است که بدایع بلخی ، پندنامه انوشیروان یا منظوممه رحه الانسان را در بحر متقارب سرودها ست.

در صفحه 43 کتاب ، فروزانفر ، بدیع بلخی و بدایعی بلخی را یک شاعر میداند.

صفا بیان می کند که بدیع و بدایعی نام دوشاعر است و بدیع در دوره سامانیان می زیسته و سراینده قصیده  ای در مدح امیر چغانی است ولی بدایعی متعلق به دوره غزنوی است و پندنامه انوشیروان را سروده است و سراینده منظومه 409 بیتی راحه الانسان یا پندنامه انوشیروان همانطور که در مقدمه منظومه آمده است ، شاعری است متخلص به " شریف " و در منظومه خود شعر " عنصری " را تضمین قرار داده است. 

نمونه اشعار بدیع بلخی 

چه پوشی جوشن غفلت که روزی    توباشی تیر محنت را نشانه 

امل با عمرت اندرنِه به معیال               نگه کن تا کجا گردد زبانه 

***

چو خورشید دادی به خاور نوید            شدی زاغ پنهان ز باز سپید

بپوشیدی از نور مهر آسمان                     مزعفر یکی جامه پرنیان

*** 

کسی کو بر دیگ جوید پنان                  چو زیر سیه دیگ خیزد سیاه

هر آن کو به ناجستنی دل نهد                گلی برکند نغز و بر گل نهد

گردآوری : بخش علمی و آموزشی بیتوته