نگاهی به زندگی و آثار ادبی اسدالله شعبانی

 

 

اسدالله شعبانی کیست؟

اسدالله شعبانی، شاعر و نویسنده ایرانی است که در تاریخ چهارم تیرماه ۱۳۳۷ در روستای بهادربیگ از توابع همدان متولد شد. او دارای نشان درجه یک هنری در رشته شعر از سوی شورای ارزشیابی هنرمندان، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

 

شعبانی از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۹۲ به عنوان یکی از کارشناسان بازنشسته کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فعالیت داشته و عضو شورای کتاب کودک، دفتر تألیف کتاب‌های درسی و سایر امور مرتبط با ادبیات کودکان بوده است.

 

آثار ادبی اسدالله شعبانی به شعر کودک و نوجوان متمایل بوده و تعدادی از کتب او شامل خرمن شعر خردسالان، جستاری پیرامون شعر کودک در ایران، قصهٔ امشب، پولک ماه، دختر باغ آرزو و پرسه‌های شبانه می‌شوند. از شاعران حلقه کیهان بچه‌ها، همراه با جعفر ابراهیمی، مصطفی رحماندوست و شکوه قاسم نیا به شعر کودک می‌پرداخت.

 

یکی از معروف‌ترین شعرهای اسدالله شعبانی به نام شعر زیبا زیبا زیبایی ای ایران است که در کتاب اول دبستان جای گرفته و آهنگ‌های مختلفی بر اساس آن ساخته شده است.

 

آثار او توسط انتشارات‌های مختلف از جمله کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، مدرسه، امیرکبیر، افق و انتشارات توکا منتشر شده‌اند.

  

 

زندگینامه اسدالله شعبانی

دوران کودکی و نوجوانی اسدالله شعبانی، همانطور که خودش توضیح داده، با دشواری‌ها و فقر آغاز شده است. او در یک محیط فقیر و ساده بزرگ شده و در کودکی به مکتب خانه می‌رفت. به دلیل وضعیت اقتصادی خانواده، ترک تحصیل را در پیش گرفته و به کار در کارخانه‌های تهران اشتغال پیدا کرده است.

 

در این دوران، شعبانی به صورت شبانه تحصیلات خود را ادامه داده و دیپلم اقتصاد اجتماعی گرفته و سپس در رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی فارغ‌التحصیل شده است. در این دوران نیز، نشان درجهٔ یک هنری در رشتهٔ شعر را از سوی وزارت ارشاد اسلامی دریافت کرده است.

 

یکی از لحظات مهم در زندگی ادبی شعبانی، آشنایی با کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان بوده است. این آشنایی، مسیر زندگی و کار او را به طور کامل تغییر داده و وی را به سمت ادبیات کودکان هدایت کرده است.

 

در این دوران، شعبانی به خواندن کتب مختلف با ولع و علاقه پرداخته و از هر ژانری که گیرش می‌آمده، به گفته خودش یاد گرفته است. از سن ۱۲ سالگی، شروع به نوشتن خاطرات روزانه کرده و این به عنوان تمرینی برای داستان‌نویسی او عمل کرده است. همچنین، شعرهایی را به شیوه قدما و تحت تأثیر بزرگانی چون خیام و حافظ ساخته است.

 

در دوران ۵۵–۵۶ با شعر نو هم آشنا شده و از شعر نوی نیما و سایر شاعران نوین الهام گرفته است. این دوران برای او مهم بوده و در آن همزمان با شعر نو، به شیوه نیمایی شعر نو نیز پرداخته و آثار خود را در نشریات آن زمان منتشر کرده است. در این دوران، شعبانی بی‌رویه می‌نوشت و بی‌رویه مطالب مختلفی را مطالعه می‌کرد، از غرش طوفان گرفته تا فلسفه هگل. این تجربیات و آشنایی با ادبیات کودکان به وی کمک کرده تا به عنوان یکی از شاعران و نویسندگان معتبر در زمینهٔ شعر کودک و نوجوان شناخته شود.

 

در دوران بزرگسالی، اسدالله شعبانی پس از انقلاب اسلامی به عنوان کارشناس فرهنگی در کانون پرورش فکری کودکان فعالیت کرد. او در این دوره کوشید تا برای کودکان نوشته‌هایی تهیه کند و از ابتدای انقلاب، کتاب‌هایش به صورت منظم برای کودکان منتشر شدند.

 

شعبانی در همکاری با مراکز فکری و فرهنگی کشور، از جمله رادیو، تلویزیون، آموزش و پرورش و سایر مراکز، به نوشتن برای کودکان پرداخت. تاکنون نزدیک به ۴۰۰ عنوان از آثار او توسط ناشران مختلف منتشر شده‌اند. اغلب این کتاب‌ها شامل شعر، قصه، و قصهٔ منظوم برای کودکان ایران بوده‌اند.

 

پس از سال‌های فعالیت در کانون پرورش فکری کودکان، اسدالله شعبانی بازنشسته شده و هم‌اکنون فعالیت‌های پراکنده‌ای دارد. برخی از کتاب‌های او توسط خودش در نشر توکا منتشر شده‌اند، که این فعالیت به عنوان یک نوع سرگرمی و کار دل برای او است. این نشریه به مدیریت خودش تاکنون برخی از آثار او را به چاپ رسانده است.

 

 

 

فهرست آثار اسدالله شعبانی   

در زیر به بخشی از آثار اسدالله شعبانی اشاره شده است:

 

هزار سال شعر فارسی (گزینه شعر کهن برای بچه‌ها)

به اتفاق زنده یاد سیروس طاهباز، احمد رضا احمدی، جعفر ابراهیمی و دیگران

کانون پرورش فکری، چاپ اول سال ۱۳۶۵

 

فعالیت‌های یاددهی، یادگیری با همکاری گروهی از کارشناسان آموزش پیش دبستان

توکا، سال ۱۳۸۵

 

خرمن شعر خردسالان (نقد و بررسی شعر کودک در ایران همراه با ششصد شعر کوتاه)

نشر توکا، سال ۱۳۸۶

بزرگترین و مهم‌ترین منبع شعر خردسالان در ایران

 

بال‌های احساس

مجموعه شعر جوانان، سال ۱۳۶۷

 

پرسه‌های شبانه 

نخستین مجموعه شعر برای جوانان پیوند ۱۳۶۸

تجدید چاپ در نشر توکا ۱۳۹۳ (کتاب تقدیری جشنوارهٔ کتاب برتر ۱۳۹۴)

 

شکار دست‌های تو با من

مجموعه شعر برای جوانان، توکا ۱۳۸۴

 

یک نفر رد شد از کنار دلم

مجموعه شعر برای نوجوانان و جوانان، توکا ۱۳۸۸

ترجمه شده به زبان تاجیکی و روسی

 

جشن جوانه‌ها

مجموعه شعر کودکان، مدرسه چاپ اول ۱۳۷۰

 

ساز من ساز جیرجیرکخ

مجموعه شعر کودکان، کانون ۱۳۷۳

کتاب برگزیده نومای ژاپن و جشنواره‌های ملی و بین‌المللی دیگر

 

ما همه رنگارنگیم

مجموعه شعر کودکان، توکا ۱۳۸۹

 

ترانه‌های شاد

مجموعه شعر کودکان، توکا ۱۳۸۲

 

شعرهای بی‌خیال میرزا

جلد نخست (شعرهای طنز آمیز)، توکا ۱۳۸۲

جلد دوم در سال ۱۳۹۳

 

آواز توکا 

گزینه شعرهای نوجوانان از میان کتاب‌های قبلی شاعر، توکا ۱۳۷۶

کتاب سال مجله پوپک برگزیده جشنواره کانون پرورش فکری کودکان

 

عصا و اسب چوبی 

برگزیده‌ای از شعرهای کودکان شاعر، نشر توکا ۱۳۷۹

کتاب منتخب بررسی کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

 

ماه نو، نگاه نو 

منظومه‌ای برای کودکان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۱۳۸۵

ترجمه شده به زبان مالی

 

ما، با هم 

مجموعه شعر کودکان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۱۳۶۵

 

شاعر و شب بو 

مجموعه شعر نوجوانان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۱۳۷۴

برگزیده جشنوارهٔ کانون پرورش فکری

 

چراغ شکوفه‌ها 

مجموعه شعر کودکان، انتشارات مدرسه ۱۳۷۰

 

پولک ماه 

مجموعه شعر کودکان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۱۳۷۵

برگزیدهٔ جشنواره کتاب کانون و نیز کتاب راه یافته به کتابخانه مونیخ آلمان

 

ساز شاخه‌ها 

مجموعه شعر نوجوانان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۱۳۷۴

برگزیدهٔ جشنواره کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

 

شیشه‌های آسمان 

مجموعه شعر نوجوانان، امیرکبیر ۱۳۶۲

 

زمین کوچک من 

مجموعه شعر کودکان، امیر کبیر ۱۳۶۲

 

گل آفتابگردان 

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۱۳۶۴

برگزیده جشنواره کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

 

زمین ما، دل ما 

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۱۳۸۴

برگزیده جشنواره کتاب کانون کتاب برگزیده جشنواره سلام بچه‌ها

برگزیدهٔ کتاب سال وزارت ارشاد اسلامی ۱۳۸۵

 

رنگین کمان کودکان 

مجموعه شعر کودکان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۱۳۷۹

برگزیده جشنواره کتاب کانون پرورش فکری کودکان

 

پرچم سبز درخت

مجموعه شعر کودکان، منادی تربیت ۱۳۸۵

برگزیدهٔ وزارت ارشاد اسلامی برای کتاب فصل

 

قصهٔ امشب

نشر ویدا – نشر هگمتان

مجموعه‌ی ۱۲ جلدی قصهٔ امشب توسط نشر ویدا – نشر هگمتان منتشر شده است و شامل ۳۷۷ افسانه ایرانی و خارجی برای کودکان ایرانی است. این مجموعه بازنویسی و بازآفرینی شده و بیش از دویست تصویرگر در آن شرکت داشته‌اند. چاپ اول این مجموعه در سال ۱۳۸۴ برگزیدهٔ جشنوارهٔ کتاب کانون پرورش فکری کودکان بوده است.

 

درخت خرمالو

چاپ قاصدک، ۱۳۶۵

ترجمه یکی از داستان‌ها به زبان ترکی

 

قصه الاغه و کلاغه

چاپ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، ۱۳۷۲

ترجمه به زبان کردی

 

نخستین پرواز

چاپ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، ۱۳۷۱

برگزیده بلونیا

 

بلندترین صدا

چاپ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، ۱۳۷۱

 

شنگول و منگول

چاپ امیرکبیر (شکوفه)، ۱۳۶۲ 

 

خاله مورچه جون

ناشر نشر شورا

سال چاپ ۱۳۷۳

 

عمو زنجیر باف

نوع نمایش منظوم

ناشر پیدایش

سال چاپ ۱۳۷۷

 

قصه مار و قورباغه

ناشر امیرکبیر

سال چاپ ۱۳۷۳

 

مهر مادر

نوع قصهٔ کودک

ناشر توکا

سال چاپ ۱۳۸۳

 

حسنی و اسب سفید

نوع قصه منظوم

ناشر توکا

سال چاپ ۱۳۸۰

 

گوهر و گلدی

نوع مجموعه قصه

ناشر کاوشگر

سال چاپ ۱۳۶۸

 

هیچ هیچ هیچانه

نوع مجموعه ترانه

ناشر افق

سال چاپ ۱۳۹۰

 

فوتبالیست‌های محله

نوع قصهٔ منظوم طنز

ناشر قدیانی

سال چاپ ۱۳۸۲

 

مرغابی و ماه

نوع بازنویسی از کلیله و دمنه

ناشر کانون پرورش فکری

سال چاپ ۱۳۹۰

 

چشمهٔ ماه

نوع بازنویسی از مثنوی معنوی

ناشر ۱۳۹۰

 

آب و مهتاب

نوع مجموعه شعر

ناشر برگزیده جشنواره کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

سال چاپ ۱۳۶۶

 

خانهٔ پروانه‌ها

نوع مجموعه شعر

ناشر مدرسه

سال چاپ ۱۳۷۶

 

تنگ بلور آسمان

نوع مجموعه شعر

ناشر منادی تربیت

برگزیدهٔ فصل وزارت ارشاد اسلامی، ۱۳۸۸

 

خدا خدای مهربان

نوع مجموعه شعر خردسالان

ناشر به‌نشر ۱۳۹۰

 

لالا لالا عروسک

ناشر به‌نشر ۱۳۹۰

 

لالایی‌ها

ناشر امیرکبیر، ۱۳۹۳

جایزه برنده در جشنواره کتاب بزرگ نوما

 

تولدت مبارک

نوع مجموعه شعر کودک

ناشر کاوشگر، ۱۳۶۴

 

تکه‌ای از دریا

نوع گزینهٔ شعر کودک

ناشر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، ۱۳۸۸

 

باغ نقاشی

ناشر به‌نشر ۱۳۹۰

 

چه کسی داده به گل این همه رنگ

نوع ترجمه منظوم

ناشر شهرتاش ۱۳۹۱، برگزیدهٔ شورای کتاب کودک ۱۳۹۳

 

پرطلا

نوع قصهٔ منظوم

ناشر نهاد هنر و ادبیات ۱۳۶۶

 

برکه

نوع منظومه‌ای برای نوجوانان

ناشر شکوفه امیرکبیر ۱۳۶۴

 

خانهٔ ما خانهٔ آهوها

نوع ترجمه منظومی از چلسی آراگون، تصویرگر لسلی بیکر

ناشر افق ۱۳۷۰

 

جوجه ما گم شده بود

نوع برگردان به شعر کودک از کریستوفر ورمل با رعایت کپی رایت

ناشر افق ۱۳۷۸

 

روباه دم بریده

نوع قصه عامیانه برای کودکان

ناشر خانه ادبیات – توکا ۱۳۷۶

 

دختر باغ آرزو

نوع قصه‌ای منظوم با الهام از آندرسن، با تصویرگری نسرین خسروی

ناشر توکا ۱۳۷۷

برندهٔ جوایز در جشنواره‌های ملی و بین‌المللی کتاب

 

آخرین برنده آزاد

نوع برگردان به شعر با تصویرگری شیلا هنیز بر اساس قصه‌ای از هاریس استون

ناشر کانون پرورش فکری کودکان

برگزیدهٔ شورای کتاب کودک، ۱۳۸۰

 

قصه‌های شیرین شاهنامه

نوع دو جلدی

ناشر پیدایش ۱۳۷۸

جلد نخست برگزیده شورای کتاب کودک

جلد دوم برگزیده جشنوارهٔ رشد

 

گنجشک و پنبه دانه

نوع قصه عامیانه

ناشر توکا ۱۳۷۷

 

قصه شهر قشنگ جنگلی

نوع قصه منظوم

ناشر توکا ۱۳۷۹

 

پروانه و گل سر

نوع مجموعه شعر کودک

ناشر کانون پرورش فکری کودکان

برگزیده شورای کتاب کودک

 

فرود

نوع بازنویسی از شاهنامه

ناشر کانون پرورش فکری کودکان

۱۳۹۳

 

جستاری پیرامون شعر کودک در ایران

نوع مباحث نظری

ناشر کانون پرورش فکری کودکان و نوچوانان

۱۳۹۳

 

ای میهن من ایران

نوع مجموعه شعر برای همه کودکان ایران زمین

ناشر آوای باران ۱۳۹۴

برگزیده شورای کتاب کودک، ۱۳۹۵

 

پولک به پولک

نوع مجموعه شعر کودکان

ناشر پیدایش ۱۳۹۳

برگزیده جشنوارهٔ کتاب برتر، ۱۳۹۴

 

کتاب کتاب صد تا کتاب

ناشر آوای باران ۱۳۹۴

 

بگو تا بگم

نوع سری ۶ جلدی برای خردسالان

ناشر نشر خط‌خطی ۱۳۹۴

 

هلم بده قلم بده

نوع سری ۵ جلدی قصه‌های منظوم برای کودکان

ناشر سورهٔ مهر ۱۳۹۴

 

مجموعه‌ی ده جلدی قصه‌های عامیانه

ناشر مدرسه ۱۳۹۴

 

آدمک برفی

نوع قصه برای کودکان

ناشر مدرسه ۱۳۹۳

 

قصه زاغ و روباه

ناشر مدرسه

برگزیدهٔ جشنوارهٔ رشد ۱۳۹۴

 

مجموعه شعر کودکان

ناشر مدرسه ۱۳۹۳

 

 نقد اسدالله شعبانی دربارهٔ فیلم خانه دوست کجاست به کارگردانی عباس کیارستمی که در شماره ۱۱۹۹ زن روز در ایام اکران فیلم در سال ۱۳۶۷ شمسی چاپ شده بود در کتاب‌خانه دوست کجاست نوشته عباس کیارستمی و کیومرث پوراحمد در قالب مجموعه‌ای از نقدهای برتر فیلم در سال ۱۳۹۶ شمسی از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بازنشر یافته‌ است. 

 

 

جوایز اسدالله شعبانی

 برخی از جوایز اسدالله شعبانی عبارتند از:

 

خرمن شعر خردسالان

نقد و بررسی شعر کودک در ایران همراه با ششصد شعر کوتاه

برای مراکز پیش از دبستان به عنوان بزرگترین و مهم‌ترین منبع شعر خردسالان در ایران راه یافته به جشنوارهٔ رشد ۱۳۹۴

 

پرسه‌های شبانه

کتاب تقدیری جشنوارهٔ کتاب برتر ۱۳۹۴

 

یک نفر رد شد از کنار دلم

مجموعه شعر برای نوجوانان و جوانان

کتاب برتر پنجمین جشنواره انجمن فرهنگی ناشران ایران ۱۳۸۸

ترجمه شده به زبان تاجیکی و روسی

 

ساز من ساز جیرجیرک

کتاب برگزیده نومای ژاپن و جشنواره‌های ملی و بین المللی دیگر از جمله شورای کتاب کودک

 

آواز توکا

کتاب سال مجله پوپک برگزیده جشنواره کانون پرورش فکری کودکان

 

عصا و اسب چوبی

کتاب منتخب بررسی کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

 

ماه نو، نگاه نو

کتاب سال وزارت ارشاد اسلامی

ترجمه شده به زبان مالی

 

شاعر و شب بو

برگزیده جشنوارهٔ کانون پرورش فکری

 

پولک ماه

کتاب برگزیدهٔ جشنواره کتاب کانون و نیز کتاب راه یافته به کتابخانه مونیخ آلمان

 

ساز شاخه‌ها

برگزیدهٔ جشنواره کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

 

گل آفتابگردان

برگزیدهٔ جشنواره کتاب کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان

 

زمین ما، دل ما

کتاب برگزیده جشنواره کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

کتاب برگزیده جشنواره سلام بچه‌ها

برگزیدهٔ کتاب سال وزارت ارشاد اسلامی ۱۳۸۵

 

رنگین کمان کودکان

کتاب برگزیده جشنواره کتاب کانون پرورش فکری کودکان

 

پرچم سبز درخت

کتاب برگزیدهٔ وزارت ارشاد اسلامی برای کتاب فصل

 

قصهٔ امشب (سری ۱۲ جلدی)

تقدیری جشنوارهٔ کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

 

درخت خرمالو

ترجمه یکی از داستان‌های این کتاب به زبان ترکی

 

قصه الاغه و کلاغه

ترجمه به زبان کردی

برگزیدهٔ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۱۳۷۲

 

نخستین پرواز (قصه کودکان)

برگزیده بلونیا

روی جلد کتاب برگزیده

 

آب و مهتاب

مجموعه شعر

برگزیده جشنواره کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

 

تنگ بلور آسمان

مجموعه شعر

منادی تربیت

برگزیدهٔ فصل وزارت ارشاد اسلامی

 

تکه‌ای از دریا

گزینهٔ شعر کودک

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

 

چه کسی داده به گل این همه رنگ

ترجمه منظوم

شهرتاش ۱۳۹۱

برگزیدهٔ شورای کتاب کودک ۱۳۹۳

 

جوجه ما گم شده بود

برگردان به شعر کودک از کریستوفر ورمل با رعایت کپی رایت

نخستین بار در سال ۱۹۹۳ در آمریکا انتشار یافته‌است

برندهٔ جوایز زیاد

 

دختر باغ آرزو

برندهٔ جشنواره‌های ملی و بین‌المللی کتاب

جزء مشهورترین و بحث‌برانگیزترین کتاب‌های کودکان در دههٔ اخیر به دلیل تصویرگری

 

آخرین پرنده آزاد

برگزیده شورای کتاب کودک

 

قصه‌های شیرین شاهنامه

دو جلدی

جلد اول برگزیده شورای کتاب کودک

جلد دوم برگزیده جشنوارهٔ رشد

 

پروانه و گل‌سر

برگزیده شورای کتاب کودک

 

ای میهن من ایران

برگزیده شورای کتاب کودک ۱۳۹۵

 

پولک به پولک

برگزیده جشنوارهٔ کتاب برتر ۱۳۹۴

 

قصه زاغ و روباه

برگزیدهٔ جشنوارهٔ رشد ۱۳۹۴

 

 

فیلم و شعرخوانی اسدالله شعبانی

مصاحبه‌هایی از اسدالله شعبانی در فیلم‌های «نغمه سرای کودکان» ساختهٔ هومن ظریف منتشر شده است. همچنین، شعرخوانی او در سایت اینترنتی فصلنامه گوهران به مناسبت نوروز ۱۳۹۵ از جمله آثار صدای شاعر است. اسدالله شعبانی به عنوان یک شاعر و نویسنده مطرح در زمینهٔ ادبیات کودک و نوجوان شناخته می‌شود و آثار متعددی در این زمینه ارائه کرده است.

  

سخن پایانی مقاله درباره اسدالله شعبانی  

 اسدالله شعبانی، با توانمندی هنری و ادبی خاص، به یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های ادبیات کودکان و نوجوانان در ایران تبدیل شده است. آثار او با غنا و عمق داستانی، به دل‌ها نفوذ کرده و تأثیرگذاری جاودانه دارند. او با شعرها و داستان‌های خود، دنیای رنگارنگ و خیالی کودکان و نوجوانان را به تصویر کشیده و باعث الهام و انگیزه‌ای برای نویسندگان آینده شده است. اسدالله شعبانی با تلاش و خلاقیت خود، جایزه‌ها و افتخارات بسیاری را به دست آورده و میراث ادبی بی‌قیاسی را برای نسل‌های آینده رقم زده است. به عنوان یک پیشوای ادبی و فرهنگی، او باقی‌مانده و زنده در دل‌ها و ذهن‌های ما خواهد بود، همیشه یادآور تأثیرگذاری که در عرصه ادبیات ایران داشته است.  

 

 

 

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته