لقاح مصنوعی در ایران، نظر قانون چیست؟

نی نی بان سه شنبه 19 اردیبهشت 1402 - 23:21

مسائل مختلفی درباره لقاح مصنوعی در ایران وجود دارد، اینکه شرع و قانون چه نگاهی به این موضوع دارند، آیا تلقیح مصنوعی به ‌لحاظ حقوقی و قانونی در ایران مجاز است یا نه، از جمله مواردی است که بررسی می‌شود.

درمان ناباروری بستگی به علت ناباروری، مدت زمان نابارور بودن، سن والدین و اولویت های فردی دارد. برخی علت های ناباروری قابل درمان نیستند، اما با پیشرفت های به دست آمده، امکان باردار شدن یک خانم از طریق تکنولوژی و فرایندهای مربوط به تولید مثل وجود دارد. یکی از راه‌های مهم درمان ناباروری تلقیح مصنوعی است که بنا بر گفته متخصصان در ایران 30 الی 35 درصد موفقیت‌آمیز است.

چند روز پیش آیت الله ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید گفته بود: «باید در زمینه‌های گوناگون پزشکی از جمله تلقیح مصنوعی و مرگ مغزی، نظر شرع را دانست و خطوط قرمز را بررسی کرد.» اما راه‌های غیرشرعی تلقیح مصنوعی چیست و چگونه می‌توان تلقیح مصنوعی را به‌صورت شرعی انجام داد؟

علاوه بر اینها مسأله دیگری که باید پاسخی برای آن یافت، این است که آیا به‌طورکلی ممکن است تلقیح مصنوعی در مسائلی مانند ارث سبب ایجاد مفسده‌ای شود؟

لقاح مصنوعی در ایران، نظر قانون چیست؟

لقاح مصنوعی در ایران، نظر شرع چیست؟
تلقیح در لغت به معنای باردار کردن و لقاح به معنای باردار شدن است و تلقیح مصنوعی در اصطلاح، عبارت است از اینکه زن را با وسایل مصنوعی و بدون این که نزدیکی صورت گیرد، آبستن کنند.

این کار از طریق تلقیح داخلی و تلقیح خارجی صورت می‌گیرد و بر حسب اینکه بین صاحبان نطفه (زن و مرد) رابطه زوجیت یا زناشویی مشروع باشد یا چنین ارتباطی وجود نداشته باشد، این کار به دو صورت لقاح همگون (یا تلقیح بین همسران) و لقاح ناهمگون (یا تلقیح بین افراد بیگانه) تقسیم می‌شود.

در مورد لقاح همگون مسأله‌ای مطرح نیست؛ چرا که میان همسران صورت می‌گیرد، اما شرع به لقاح ناهمگون مشکلاتی را وارد کرده است. اگر نطفه زن و مرد ضعیف باشد و برای تلقیح نیاز به افراد بیگانه باشد، شرع چه راه‌حلی پیشنهاد می‌کند؟ دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی به این سوال اینگونه پاسخ می‌دهد: در رابطه با تلقیح مصنوعی درست نیست اسپرم یک مرد بیگانه با تخمک زن تلقیح شود؛ بلکه لازم است پیش از عمل تلقیح زن و مرد با هم محرم شوند.

بنابراین خانم باید از همسر واقعی خود جدا شده، سه ماه عده نگه دارد، با صیغه محرمیت دارای زمان مشخص و مهریه معلوم، با آن مرد محرم شود و بعد اسپرم آن مرد با تخمک این زن ممزوج شود. آنگاه لقاح مصنوعی صورت گرفته و زن می‌تواند دوباره به عقد همسر خود درآید.

طبق گفته‌های دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی در زمانی که تخمک زن ضعیف است و بارور نمی‌شود، می‌توان از خانم‌های دیگر تخمک گرفت.

در این روش نیز باید زنی که تخمک از اوست، با مرد محرم شود و عمل لقاح صورت گیرد. ضمنا راه دیگری نیز وجود دارد و آن این است که از زن و شوهری رسمی نطفه گرفته شود و در رحم زن گذاشته شود.

مسوول پاسخگویی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی در رابطه با مشکلاتی که ضمن صیغه محرمیت با یک فرد بیگانه ایجاد می‌شود عنوان می‌کند: برای آنکه مشکلی ایجاد نشود مدت صیغه محرمیت می‌تواند به‌عنوان مثال 5 ساعت باشد و حتی این امکان هست که زن و مردی که صیغه خوانده‌اند، اصلا یکدیگر را نبینند.

لقاح مصنوعی در ایران، نظر قانون چیست؟
آیا تلقیح مصنوعی به‌لحاظ حقوقی و قانونی در ایران مجاز است؟ تهمینه خادم‌زاده، وکیل پایه یک دادگستری دراین رابطه می‌گوید: در رابطه با تلقیح نطفه مرد با تخمک زنی بیگانه و همچنین وارد کردن آن به تخمک در صورت ناتوانی اسپرم در نفوذ به داخل تخمک، مخالفت صریحی در میان متون فقهی وجود ندارد و تعدادی از فقها مانند حضرات آیات یزدی و موسوی اردبیلی آن را مجاز دانسته‌اند.

بر اساس ماده یک قانون اهدای جنین، تمامی مراکز تخصصی ناباروری ذی‌صلاح مجاز خواهند بود با رعایت ضوابط شرعی و شرایط مندرج در آن قانون نسبت به انتقال جنین‌های حاصله از تلقیح خارج از رحم زوج‌های قانونی و شرعی و پس از موافقت کتبی زوجین صاحب جنین به رحم زنانی که پس از ازدواج و انجام اقدامات پزشکی ناباروری آنها (هریک یا هر دو) به اثبات رسیده اقدام کنند. اما هنوز مقررات جامعی در این زمینه وجود ندارد.

لقاح مصنوعی در ایران، نظر قانون چیست؟
لقاح مصنوعی در ایران، بچه از آن کیست؟
این وکیل پایه یک دادگستری همچنین در خصوص رحم اجاره‌ای اظهار می‌کند: در نظام حقوقی ایران قانونی در مورد رحم جایگزین و ماهیت آن به تصویب نرسیده است و برای تعیین وضعیت حقوقی چنین قراردادهایی باید از اصول حقوقی و قوانین مرتبط، مانند قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور استفاده کرد.

در این مورد هم‌ میان حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد. دکتر کاتوزیان (پدر حقوق ایران) معتقد است پذیرفتن این نظر در حقوق کنونی امکان ندارد و باید از آن چشم پوشید. از نظر اخلاقی نیز رواج بچه‌دار شدن از طریق تلقیح مصنوعی، خانواده و تمام سنت‌های اخلاقی وابسته به آن را بیهوده می‌کند.

همچنین در حقوق مدنی لقاح مصنوعی در ایران با ملاحظه اینکه تنها طفل حاصل از زنا به زانیه ملحق نمی شود (ماده 1167 قانون مدنی) انتساب طفل حاصل از تلقیح مصنوعی به مادر طبیعی خود منع قانونی ندارد.

خادم‌زاده با بیان اینکه به‌طورکلی در زمینه تلقیح مصنوعی خلاء قانونی داریم، می‌گوید: حقوقدانان و فقها در این زمینه دست به تفسیر می‌زنند.

مشاهده متن کامل خبر در "نی نی بان"

لقاح مصنوعی در ایران، نظر قانون چیست؟

بیشتر بخوانید