شیر خشک مناسب نوزادان، کدام‌ها هستند؟

فواید شیر مادر برای نوزاد

• شیر مادر بر ضریب هوشی نوزاد اثر دارد.
• شیر مادر باعث تقویت عملکرد ریه های نوزاد می گردد و از مشکلات تنفسی و تنگی نفس جلوگیری می کند.
• شیر مادر دارای اسیدهای چرب، قند لاکتوز، آب و اسید آمینه می باشد.
• شیر مادر ضد بیماری می باشد، زیرا آنتی بادی های بدن مادر از طریق شیر به نوزاد منتقل می شود.
• شیر مادر از نوزاد در برابر پنومونی (ذات الریه)، مسمومیت غذایی، برونشیت، عفونت های میکروبی، آنفلوآنزا، عفونت گوش، آلرژی، جوش، اسهال و سرخجه محافظت می کند.
• شیر مادر دارای حداقل 100 جزء می باشد که در شیرخشک یافت نمی شود.
• مکیدن سینه مادر به رشد فک نوزاد کمک می کند و کودکی که دارای فک محکمی باشد، دندان های سالمی خواهد داشت.
• شیر مادر دارای فواید روانشناسی نیز می باشد به این ترتیب که کودک به مادر وابسته می شود. در زمان تولد، نوزاد 30 تا 38 سانتی متری خود را می بیند و این فاصله ای است که بین صورت مادر و نوزاد وجود دارد.
• از طرف دیگر نوزاد از گرمی سینه مادر خود لذت می برد و بیشتر شیر می خورد.
• کودکانی که از شیر مادر خورده اند، تا سن 15 سالگی کمتر دچار دیابت نوع یک، بیماری MS، بیماری قلبی و سرطان می شوند.
• کودکان شیر مادر خوار مشکلات روانشناختی، رفتاری و یادگیری کمتری دارند.
• شیر مادر بهترین غذای نوزاد است. شیر مادر ترکیبی از پروتئین، چربی، کربوهیدرات و مایعاتی است که تمام این ها برای رشد مغز و بدن لازم می باشد.
• شیرمادر خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را کم می کند.
• شیرمادر از بسیاری از بیماری ها و مشکلات دوران بزرگسالی نیز جلوگیری می کند. این مشکلات و بیماری ها عبارتند از: چاقی و اضافه وزن، افزایش فشار خون، افزایش کلسترول خون، اگزما، دیابت، آسم و لوسمی (سرطان خون).
• شیرمادر می تواند میزان استرس و خونریزی پس از زایمان را کم کند.
• تغذیه نوزاد با شیر مادر در سال اول زندگی، میزان بیماری ها و مرگ و میر ها را کاهش می دهد.
• شیر مادر دارای اسید چربی است که به رشد مغز نوزاد کمک می کند.
• نوزادان شیر مادرخوار اضافه وزن نمی یابند، بلکه به وزن مناسب سن و قد می رسند.
• نوزادان نارسی که شیر مادر می خورند، بهتر رشد می کنند و ضریب هوشی بالاتری نسبت به نوزدان نارسی که شیر خشک می خورند، دارند.
• شیر مادر همیشه آماده است و احتیاج به گرم کردن و میکروب زدایی ندارد.

فواید شیرمادر برای مادر

• شیردهی احتمال بارداری مجدد را کاهش می دهد.
• مادرانی که به نوزاد خود شیر داده اند، از بیماری پوکی استخوان، سرطان سینه، سرطان رحم، سرطان تخمدان، دیابت نوع 2 و سلیاک (عدم تحمل گلوتن گندم) در امان می باشند.
• شیردهی موجب کاهش وزن مادر می شود. مادر مقدار زیادی کالری را برای ساخت شیر از دست می دهد، در نتیجه افزایش وزن دوران بارداری اش کاهش می یابد.
• مکیدن سینه مادر باعث ترشح هورمونی می شود که این هورمون، رحم را به سرعت به حالت اول خود برمی گرداند.
• از نظر اقتصادی ارزان ترین شیر و مناسب ترین شیر برای نوزاد، شیر مادر است.
• مادری که شیر خود را به کودک می دهد، از نظر روحی و جسمی رشد می کند، کمتر احساس خستگی و اضطراب و دلواپسی می کند و حسی قوی برای برقراری ارتباط با نوزاد خود دارد.
  
  

تفاوت شیرمادر با شیر خشک

• نوزاد، پروتئین و چربی شیر مادر را بهتر از شیر خشک هضم می کند.
• ترکیبات شیر خشک تا اندازه ای شبیه ترکیبات شیر مادر است، اما مقدار مواد مغذی آن برای همه نوزادان یکسان است. در حالی که شیر هر مادری متناسب با نوزاد خودش است.
• در نوزادانی که با شیشه شیر تغذیه می شوند، اسهال 3 تا 4 بار بیشتر رخ می دهد.
• تحقیقاتی که به تازگی انجام شده است، نشان می دهد کودکانی که از شیر مادر استفاده می کنند، در دوران کودکی دچار اضافه وزن نمی شوند. در حالی که نوزاد شیر خشک خوار در کودکی 20 تا 30 درصد احتمال اضافه وزن خواهد داشت.
• نوزادانی که در 3 ماه اول زندگی از شیر مادر استفاده می کنند، 34 درصد کمتر از نوزادان شیر خشک خوار احتمال ابتلا به دیابت وابسته به انسولین را خواهند داشت.
• نوزادان شیرمادر خوار نسبت به نوزادان شیرخشک خوار، در بزرگسالی کمتر دچار پرفشاری خون و بیماری های قلبی می شوند.
• نوزاد وقتی خسته شد، می تواند دیگر سینه مادر را مک نزند و مدتی صبر کند و بعد شروع به مک زدن کند، اما در تغذیه با شیشه شیر این امر ممکن نیست.
  
  

خواص موجود در شیرمادر

• در اولین روز تولد، کلستروم ( colostrum) که مایعی زرد رنگ و غنی از آنتی بادی است از سینه مادر خارج می شود. این مایع، سیستم ایمنی بدن نوزاد را تقویت کرده و از او در مقابل بیماری ها محافظت می کند.
• هنگامی که نوزاد سینه مادر را مک می زند، در ابتدا، شیر آبکی و شیرین می باشد. بعد از مقداری مک زدن، شیر چرب تر و سفت می شود و احتیاجات نوزاد را برای رشد تامین می نماید.
• شیر مادر بر اساس تغییرات آب و هوا تغییر می کند، مثلا در هوای گرم، نوزاد احتیاجی به آب ندارد، زیرا ترکیب شیر مادر تغییر می کند.
• شیر مادر دارای مواد مغذی، آنتی بادی، هورمون، آنتی اکسیدان و دیگر موادی است که نوزاد به آن احتیاج دارد.
• شیر مادر از مواد مغذی موجود در خون و ذخیره غذایی بدن مادر تامین می شود.
• یک مادر سالم روزانه 644 تا 756 گرم شیر تولید می کند. برای تولید این مقدار شیر، 500 کالری انرژی لازم است.
• شیر مادر دارای 330 میلی گرم کلسیم در هر لیتر است.
  
  

همان طور که گفتم، هیچ شیر خشکی مانند شیر مادر نمی تواند باشد. شیر مادر معجزه خلقت است. شیرخوار خود را از آن محروم نکنید. همان طور که ذکر شد در صورت دادن توأم شیر خشک و شیر مادر، به مرور زمان نوزاد شیر مادر را نخواهد خورد. همچنین تولید شیر مادر در اثر کمتر مک زدن نوزاد کاهش می یابد. گمان نکنید که شیر مادر ناکافی است و نوزاد گرسنه مانده است. او هر چه بیشتر مک بزند، شیر بیشتری تولید می شود.

از کجا بفهمیم که مقدار شیر مادر برای تغذیه نوزاد کافی است؟

• نوزاد غالبا هر 8 تا 12 ساعت یک بار، شیر می خواهد.
• نوزاد 10 تا 15 دقیقه از هر سینه مادر شیر می خورد.
• نوزاد باید حداقل 6 عدد پوشک را در روز خیس کند.
• در ماه اول، نوزاد حداقل 3 بار در روز مدفوع می کند. مدفوع نوزاد زرد و نرم می باشد.
• نوزادان در ابتدا، وزن کم می کنند.(10 روز اول تولد) اما در عرض 2 هفته تغذیه با شیر مادر، به وزن اولیه خود می رسند.
• نوزاد از ابتدای تولد تا 4 ماهگی، باید 113 تا 117 گرم در هفته، وزن زیاد کند.

بنابراین اگر بر اساس موارد بالا، شیر مادر کافی است، هرگز آن را با هیچ چیز عوض نکنید.

گیاهان مفید برای افزایش شیر مادر

تعدادی از گیاهان با مکانیسم ‌های مختلف و از طریق تحریک غدد تولید شیر باعث افزایش شیر مادران می ‌شوند. گیاهانی مانند ریحان، بادام زمینی، ترخون، زیره و رازیانه معطر خاصیت ضد نفخ داشته و با ورود به شیر مادر از دل درد کودک جلوگیری می‌ کنند.
ریحان جزء گیاهان معطر و دارای خاصیت ضد نفخ برای مادر و کودکان است و رازیانه نیز همانند ریحان دارای همان خاصیت به اضافه دارای هورمون ‌های گیاهی است که از طریق تحریک با غدد مترشحه شیر باعث افزایش شیر مادران شیرده می‌ شود.
سیاه دانه نیز با خاصیت ضد درد، ضد سرطان، هضم کننده غذا، کاهش دهنده پرفشاری خون باعث افزایش شیر مادران می ‌شود و مصرف روزانه 2 گرم سیاه دانه بلامانع است که بهتر است دانه‌ ها له تا اثر آن ها بیشتر شود. تاکنون عوارض جانبی از سیاه دانه مشاهده نشده و مصرف آن در دوران بارداری توصیه می ‌شود.
سیب ‌زمینی هم برای مادر مقوی و سالم است و مهم ترین اثر آن ضد درد، ضد میکروب، خواب آور، خلط آور و ادرارآور برای کودک است.
حجم شیر مادر رابطه ی مستقیمی با تکرر شیردهی دارد و تغذیه مکرر نوزاد با شیر مادر موجب تولید شیر بیشتر می ‌شود.

نکاتی برای خرید شیر‌ خشک نوزاد

بعضی از ما‌در‌‌ان به دلایل مختلفی باید در کنار شیر خودشان، از شیر‌ خشک به عنوان مکمل در برنامۀ غذایی نوزادشان استفاده می‌کنند. مادرانی که شیر کمی دارند یا خیلی زود به سر کارشان برمی‌گردند یا یک مشکل پزشکی خاص دارند در این دسته قرار می‌گیرند. اما مادر‌های عزیز باید در نظر داشته باشید که اگر حتی مقدار کمی شیر دارید نباید آن از نوزادتان دریغ کنید، زیرا همان مقدار کم هم از نبودش بهتر و مفید‌تر است. برای انتخاب یک شیر خشک مناسب برای نوزادتان می‌توانید از تجربه‌های پدر و مادر‌های دیگر در این زمینه استفاده کنید.

چه زمانی باید از شیر خشک برای کودک استفاده کرد؟

• بیمار شدن مادر
• کودک نتواند از شیر مادر استفاده کند
• کودک در معرض خطر سوءتغذیه قرار گرفته باشد
• اعتقادات، تجربیات و اولویت‌های شخصی
• در دسترس نبودن مادر
• حساسیت‌های غذایی
• کمبود شیر مادر
• ترس از آلوده شدن به آلاینده‌های محیطی
• کمبود منابع برای شیر مادر

انواع شیر خشک

اولین شیر خشک برای نوزاد (شیر اول)

اولین شیر خشک داده شده به نوزاد باید از نوع شیر اول باشد. شیر گاو موجود در شیر خشک دارای دو نوع پروتئین است – کازئین و وی. شیر خشک شیر اول بر پایه‌ی پروتئین وی بوده و تصور می‌شود که هضم آن نسبت به دیگر انواع شیر خشک آسان‌تر باشد. تا زمانی که پزشک به شما توصیه نکرده است، تنها شیر خشک موردنیاز برای کودک، شیر خشک شیر اول می‌باشد. کودک می‌تواند تا زمان شروع به استفاده از غذاهای جامد در حدود 6 ماهگی از این نوع شیر خشک استفاده کرده و حتی استفاده از آن را تا یک سال ادامه دهد. مدرک خاصی مبنی بر مفید یا مضر بودن استفاده از انواع دیگر شیر خشک وجود ندارد. زمانی که کودک به یک سالگی رسید می‌تواند از شیر کامل گاو، بز و یا گوسفند استفاده کند (البته این شیر باید پاستوریزه باشد).

شیر خشک شیر بز

شیر خشک شیر بز از بدو تولد برای نوزاد مناسب است. انواع مختلفی از این نوع شیر خشک در فروشگاه‌ها وجود دارند. استانداردهای رعایت شده برای تولید این نوع از شیر خشک همانند استانداردهای شیر خشک شیر گاو می‌باشند. احتمال بروز آلرژی در کودک در اثر استفاده از شیر خشک شیر بز، کمتر از شیر خشک شیر گاو نخواهد بود. شیر خشک شیر بز برای کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند (آلرژی به پروتئین‌های شیر گاو) مناسب نیست چراکه پروتئین‌های موجود در شیر این دو جانور بسیار شبیه هستند.

شیر خشک کودکان گرسنه

این نوع از شیر خشک حاوی مقدار بیشتری کازئین نسبت به وی بوده و هضم کازئین برای کودک کار دشوارتری است. باوجوداینکه معمولاً گفته می‌شود که این نوع از شیر خشک برای "کودکان گرسنه‌تر" مناسب است، هیچ مدرکی مبنی بر بیشتر خوابیدن کودک پس از خوردن این نوع شیر خشک وجود ندارد.

شیر خشک ضد ریفلاکس

شیر خشک ضد ریفلاکس از زمان تولد برای نوزاد مناسب است ولی قبل از استفاده‌ی آن، با پزشک مشورت کنید. این نوع از شیر خشک با هدف جلوگیری از ریفلاکس (بالا آوردن شیر) در کودکان به صورت غلیظ تهیه می‌شود. تنها در صورتی استفاده از شیر خشک غلیظ توصیه می‌شود که پزشک مصرف آن را تأیید کند و کودک به صورت مکرر شیر خورده شده را بالا آورده و بی قرار شده باشد. در دستورالعمل‌های موجود بر روی قوطی برخی از شیر خشک های ضد ریفلاکس گفته شده است که آب جوشیده شده را قبل از درست کردن شیر به مدت 45 دقیقه برای خنک شدن بگذارید. بااین‌حال مهم است که والدین شیر خشک را با آبجوشی که حداکثر 30 دقیقه برای خنک شدن باقی‌مانده است درست کنند تا دمای آب حداقل 70 درجه‌ی سانتی‌گراد باشد. این نوع شیر خشک استریل نبوده و استفاده از آب با این دما می‌تواند باکتری‌های مضر باقی‌مانده را از بین ببرد.

شیر خشک راحتی (کامفورت)

شیر خشک راحتی را می‌توان از بدو تولد مورد استفاده قرار داد ولی قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید. این نوع از شیر خشک حاوی پروتئین‌های شیر گاو بوده که به‌طور جزئی تجزیه شده‌اند (هیدرولیز جزئی). این کار فرایند هضم را راحت‌تر کرده و به پیشگیری از مشکلات گوارشی مثل کولیک یا یبوست کمک می‌کند. البته اثباتی برای این مورد وجود ندارد. شیر خشک های هیدرولیز شده برای کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند مناسب نیستند.

شیر خشک بدون لاکتوز

این نوع از شیر خشک برای کودکانی که توانایی هضم لاکتوز را ندارند مناسب است. این کودکان توانایی جذب لاکتوز که یک قند موجود در شیر و لبنیات است را ندارند. عدم توانایی هضم لاکتوز در کودکان نادر است. ازجمله علائم این عارضه می‌توان به اسهال، دل‌درد و نفخ اشاره کرد. شیر خشک بدون لاکتوز بدون نیاز به نسخه در دسترس عموم قرار دارد ولی اگر به عدم توانایی نوزاد خود برای هضم لاکتوز شک دارید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید. شیر خشک بدون لاکتوز از بدو تولد برای مصرف مناسب است ولی مصرف آن باید تحت نظر پزشک انجام شود.

شیر خشک ضد حساسیت (هیپوآلرژنیک)

شیر خشک های ضد حساسیت نیز برای مصرف از بدو تولد مناسب‌اند ولی مصرف آن‌ها باید حتماً تحت نظر پزشک انجام شود. اگر حساسیت کودک شما نسبت به شیر گاو مشخص شود، پزشک یک شیر خشک مناسب دارای پروتئین‌های کاملاً تجزیه شده (هیدرولیز شده) را برای او تجویز خواهد کرد. شیر خشک دارای پروتئین‌های نیمه هیدرولیز شده در فروشگاه‌ها موجود است ولی مصرف آن برای کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند مناسب نیست.

شیر خشک مکمل

شیر خشک مکمل از سن شش ماهگی به بعد مناسب است ولی قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید. شیر خشک مکمل هیچ‌گاه نباید به کودکان زیر شش ماه داده شود. تحقیقات نشان داده که تغییر نوع شیر خشک در سن شش ماهگی به شیر خشک مکمل، هیچ سودی برای کودک ندارد. کودک می‌تواند شش ماه دوم زندگی خود تا سن یک سالگی را با شیر خشک شیر اول طی کند. برچسب روی شیر خشک مکمل ممکن است بسیار شبیه به شیر خشک شیر اول باشد. این برچسب را با دقت بخوانید تا از اشتباه در انتخاب شیر خشک جلوگیری شود.

شیر قبل از خواب

شیر خشک قبل از خواب از سن شش ماهگی برای کودک مناسب است ولی قبل از مصرف آن باید با پزشک مشورت کنید. برخی از انواع شیر خشک های مکمل، حاوی غلات بوده و به‌عنوان یک شیر خشک مخصوص برای مصرف به هنگام خواب فروخته می‌شوند. این نوع از شیر خشک لازم نبوده و هیچ مدرکی مبنی بر خواب راحت و طولانی‌تر کودک پس از مصرف آن‌ها وجود ندارد. شیر خشک قبل از خواب هیچ‌گاه نباید به کودکان زیر شش ماه داده شود.

شیر خشک سویا

شیر خشک سویا برای کودکان بالای شش ماه مناسب بوده ولی مصرف آن باید تحت نظر پزشک انجام شود. شیر خشک سویا از دانه‌های سویا تهیه شده و شیر گاو در تولید آن دخیل نخواهد بود. این شیر خشک به‌عنوان جایگزینی برای شیر خشک شیر گاو برای کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از شیر خشک سویا برای کودکان زیر شش ماه توصیه نمی‌شود چراکه این کار خطر ایجاد حساسیت نسبت به سویا را افزایش می‌دهد. همچنین به دلیل این‌که شیر خشک سویا به‌جای قند شیر لاکتوز دارای قند گلوکوز است، خطر آسیب رساندن به دندان‌های کودک نیز در اثر مصرف آن افزایش پیدا می‌کند.

شیر دوران رشد (شیر کودک)

شیر دوران رشد برای کودکان بالای یک سال مناسب است ولی قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید. شیر دوران رشد به‌عنوان جایگزینی برای شیر کامل گاو برای کودکان بالای یک سال مورد استفاده قرار می‌گیرد. هیچ مدرکی مبنی بر وجود مواد مغذی اضافی در این نوع شیر وجود ندارد. شیر کامل گاو به‌عنوان یک نوشیدنی اصلی برای کودکان بالاتر از یک سال مناسب به نظر می‌رسد. شیر نیم چرب گاو نیز به‌عنوان نوشیدنی اصلی برای کودکان بالاتر از دو سال که از رژیم غذایی متعادل استفاده می‌کنند مناسب است. توصیه می‌شود که تمامی کودکان بین شش ماه تا پنج سال سن، از قطره‌های ویتامین دارای ویتامین‌های A، C و D به صورت روزانه استفاده کنند.

انواع شیرهایی که باید از آن‌ها دوری کنید

همه‌ی انواع شیرها برای تغذیه‌ی کودکان مناسب نیستند. والدین هیچ‌گاه نباید انواع شیرهای ذکر شده در زیر را برای کودکان زیر یک سال مورد استفاده قرار دهند:

• شیر غلیظ شده
• شیر تبخیر شده
• شیر خشک شده
• شیر گوسفند یا بز (البته تا زمانی که پاستوریزه باشند می‌تواند از آن‌ها برای پخت‌وپز برای کودک استفاده کرد)
• دیگر انواع نوشیدنی‌هایی که با نام "شیر" شناخته می‌شوند مثل نوشیدنی سویا، برنج، جو و یا بادام
• شیر گاو به‌عنوان یک نوشیدنی (البته استفاده از آن در پخت‌وپز مشکلی نخواهد داشت)